________________
કપિલા [ ર૩૯ ] ઘણે અંશે સમજવા છતાં એણે પિતાના પૂર્વગ્રહ અને અભિનિવેશના પુરાણું અંધકારમય ભેંયરામાં જ પડી રહેવાનું પસંદ કર્યું. કપિલાએ પોતાના આત્માની સ્વાભાવિક ભવ્યતાને વિકસવાની કેઈ તક જ ન આપી. એક અભવી તરીકે એણે પિતાનું આખું જીવન વીતાવ્યું.
ભ. મહાવીરે એમના યુગનાં હિંસાત્મક યજ્ઞયાગ અને બીજા નાના મોટા અને અત્યાચાર સામે જેહાદ જગવી-અહિંસાને મંત્ર દશે દિશાઓમાં ગુંજતે કર્યો. એના પરિણામે ઘણા નિર્દોષ પશુઓ અભયદાન પામ્યાં, કુલીનના જુલમની ધુંસરીએથી દીનદુર્બળ ઉદ્ધાર પામ્યા. પણ મહાવીરની અહિંસાના પતિતપાવની ધારા, એટલેથી જ અટકી જતી નથી. પ્રમાદ પણ હિંસા છેવાચિક અને માનસિક પ્રમાદવાળા આચરણમાં હિંસાનાં બીજ છુપાયેલાં પડયાં છે એ મોલિક સિધ્ધાન્તની ઝાંખી આ કાલસૌરિક અને કપિલાના નાના જીવનપ્રસંગમાં મળે છે. એક બંદિવાનના રૂપમાં હોવા છતાં હિંસારત છે, બીજી દાન આપવા છતાં કૃપણ છે.
- કાલસૌરિક જે જરા કપિલા જેવો થઈ શક્યો હોત તે તે પાણીમાં પાડાનાં ચિત્ર આંકી, વધ કરતે વિરો હતઃ “હાશ, બળાત્કારે પણ આજે હિંસાના પાપમાંથી
બ ” એમ કહીને પિતાના દિલ ઉપર ભાર હળવે - કરી શક્યા હોત. કપિલા પણ જરા કાલસૌરિક થઈ
શકી હોત તો ભિક્ષુકને અન્નદાન આપતાં તે ચિંતવત કે-“શ્રેણિકના અન્નભંડાર સાધુ-સંત કાજે, મારા હાથે
