________________
મૃગાવતી
[ ૧૨૫ ]
મહાવીર અસ્થિક ગામમાં આવેલા ત્યારે ગામલે કાએ કહેલું: “બાપજી ! આ યક્ષના મંદિરમાં રાત રહેવા જેવું નથી. અહીં શૂલપાણિ યક્ષ કાઇને જીવતા જવા દેતા નથી. એના પૂજારી પણ સાંઝ પડે એટલે ઘરભેગા થઈ જાય છે. આવા તે કેટલાય માનવીને એણે ચૂસીને કેરીના છાલ-ગેાટલાની જેમ ફેંકી દીધા છે.”
પણ જો પ્રભુ મહાવીર ખીજાની જેમ યક્ષથી ડરીને ચાલ્યા જાય તેા એમનામાં ને સામાન્ય માનવીમાં શું ફરક ગણાય ? ભગવાન્ નિ યતા અને કષ્ટસહિષ્ણુતાના, પુરુષા અને આત્મનિભરતાના પાઠ શીખવવા માગતા હતા. એમણે ત્યાં જ રાત્રિવાસ કર્યાં અને એ ભય-સામ્રાજ્યના સમ્રાટને પેાતાના શરણે આણ્યા. આવા બીજા પણ ઘણા પ્રસંગેા ભ૦ મહાવીરના જીવનમાં છે.
આવા એક યક્ષની છાયામાં જવું એ રમત વાત છે? ત્યાં એકલા રાત કાઢવી અને યક્ષના જે વિકરાળ સ્વરૂપે લેાકવાણીમાં મૂર્ત્તિમંત બન્યા હતા તેને સામને કરવા એ કાચાપાચા જીવાનનુ કામ નહાતું. છતાં કૌશાંખીને ચુવાન ચિત્રકાર એ કાળભેરવને ભેટવા તૈયાર થયા. એક તા આ ડાશીમાના પુત્રને અચાવવા અને પેાતાનુ અલિદાન દઇને પણ સાકેતપુરમાં ત્રાસ વર્તાવતી મહામારી અટકાવવી એવા એ હેતુ સંકળાયેલા હતા. સાકેતપુરના આ સુરપ્રિય યક્ષની પ્રતિમા જો કેાઈ ચિત્રકાર ન આંકે તે રોગચાળા ફાટી નીકળે એવી લેાકેાને સતત ખીક રહેતી. એક ચિત્રકારને દર વર્ષે એ રીતે ભાગ અપાતા અને એ લાગ ઉપર લેાકેા મહાત્સવ પણ કરતા.
