________________
થોડાં જીવનચિત્રા
* * *
એક વાર રાજાએ એક વિદ્યાર્થીને ખેાલાવીને થાડી મીઠાઇ આપવા માંડી. વિદ્યાર્થીએ નમ્રભાવે કહ્યું: “ મારાથી ન લઈ શકાય. જે કંઇ આપવું હાય તે અમારા ગુરુદેવ અગર માતાજી પાસે ધરી દો. ” વિદ્યાર્થીના એક એક શબ્દમાં આત્મગૌરવ ગુંજતું હતું. રાજાના આશ્ચર્યની સીમા જ ન રહી. એ વિચારવા લાગ્યાઃ
66
હું મને ભરપૂર માનું છું, પણ ખરું જોતાં હું જ અધૂરા છું. આ અધૂરા દેખાય છે છતાં આત્મગૌરવથી છલકાઈ રહ્યા છે. ક્રાણુ સુખી ? હું કે આ?
બીજે દિવસે રાજાની સવારી ઉપડી. એકાદ પડાવ આગળ નીકળ્યા પછી રાજાને જાણ થઇ કે રાણીના એક હાર આશ્રમની નદીના કિનારા ઉપર ભૂલથી રહી ગયા છે. એ હાર ઘણા મૂલ્યવાન હતા. સૌના માં ઉપર વિષાદની છાયા ફરી વળી.
હાર શાધવા ક્રાને મેાકલવા ? જેને મેાકલીએ તે જ એના ધણી બની જાય અને આવીને કહે કે હાર તા ન મળ્યો તેા શું કરવું? રાજા-રાણી પાતે જાતે સરંજામ સાથે પાછાં વળ્યાં. કાઇને ખબર ન પડે તેમ ચૂપચાપ હારની શેાધ થવા લાગી. પશુ હાર ન મળ્યા. આખરે રાજાએ મહષિ પાસે હકીકત રજૂ કરી.
મહર્ષિ ખેલ્યાઃ “ આપની અહીં રહી ગએલી તમામ વસ્તુએ, જુઓ, ત્યાં ઝુપડીની અંદર પડી છે.
39
જ ને જોયું તેા હાર તા હતા જ, સાનાના ખીજા દાગીના પણ પડ્યા હતા. એક દાસી તાંબૂલ ભૂલી ગઇ હતી તે પણ પડયુ હતું. એક નાળીયેર રહી ગએલું તે પણ એની અંદર સામેલ હતું. લવીંગ, એલાયચી અને સેાપારીના નાના મેાટા કટકા પણ હતા. રાજાએ વિચાર કર્યો: મારા એક નાકરના પમારમાંથી આખા આશ્રમને નીભાવ થઇ શકે. પણ અમારી ખા અંત નથી અને આ અર્ધા ભૂખ્યા હોવા છતાં
66
એમના જેવા વૃક્ષ
અને સ ંતેષી બીજા કોઈ નિહ હોય. મારા રાજમહેલમાં હાર તે