________________
ભરત ચકવતી
૫૭: તક્ષશિલાને વિદ્યા–કળા અને સંપ-સૌહાર્દવડે, આસપાસનાં બીજા રાજ્યો એક સ્વતંત્ર અને સુખમય બનાવ્યું હતું. બાહુબલીનું રાજસિંહાસન વસ્તુત: પ્રજાના હૈયા ઉપર જ સ્થપાયું હતું.
ભરતેશ્વરના દૂતે તક્ષશિલાની એ સ્થિતિ પગલે પગલે અનુભવી. ભરત જેવા ચક્રવર્તીને પણ તક્ષશિલાની પ્રજા હજી ઓળખી શકી ન હતી. દૂતે ઠેકઠેકાણે એક જ વાત સાંભળી: “ભરત ગમે તે હોય, ગમે તેટલો મહાન ચક્રવર્તી હોય, પણ તક્ષશિલા તો બાહુબલીને જ ઓળખે છે. તક્ષશિલાની રૈયત રોજ સવારે ઉઠીને બાહુબલીને સંભારી બે હાથ જોડે છે. સાચેસાચ એ શક્તિને સ્વામી છે અને છતાં શક્તિને સંયમમાં રાખી શકે છે.”
પ્રજાને જે રાજા ઉપર આટલે ગંભીર ચાહ હોય તેની સામે બીજી કઈ દુન્યવી સત્તા ફાવી શકે નહિ. ભરતને ડાહ્યો દૂત એ સમયે; પણ યુદ્ધ કે સંધીની વાતમાં એ પરતંત્ર હતો.
એણે ભરત મહારાજા પાસે આવી બાહુબલીના લોકપ્રિય બનેલા રાજતંત્રની મુખ્ય મુખ્ય હકીકત નિવેદી. ભરત મહારાજા એ વિગત સાંભળી વિચારમાં પડ્યા. થોડી વાર મહારાજાના મંત્રીમંડળમાં નિરાશામિશ્રિત ગમગીની છવાઈ.
સુષેણ નામના સેનાપતિએ એ શાંતિનો ભંગ કરતાં કહ્યું: “ભરત મહારાજાનું ચક્રવર્તીપણું એ કેઇ એક પામર માનવીનું વિધાન નથી, વિધિનું જ એ વિધાન છે. બાહુબલી લોકપ્રિય હોય, મહારાજાને પિતાને સદર હેય-અમે તે હેયઃ એણે પોતે આપણું દિગ્વિજ્યના માર્ગમાંથી ખસી જવું જોઈએ. રાજનીતિ પાસે ભાઈભાઈનાં સગપણુ-સંબંધ કઈ ચીજ નથી. રાજનીતિ, સામા પક્ષનાં બળ કે કૂનેહ પ્રત્યે પહેલેથી જ અંધ રહી છે અને રહેવાની. હું કહું છું કે મહારાજા ભરતે બાહુબલીની સાથે યુદ્ધ કરવું કે નહીં એ સવાલ જ નથી. એ કેટલો કપ્રિય છે અથવા કેટલો બળવાન છે તે પણ એમણે જોવાનું નથી. ભરત મહારાજા કાના બંધુ અને કાના