________________
Meani
IND
લવાદી ચર્ચામાં પૂ. આ. શ્રી વિજયરામચન્દ્રસૂરીશ્વરજીએ કરેલું નિરૂપણ].
અહીં એ વાત પણ વિચારવા જેવી છે કે શ્રી જૈન શાસનમાં આપ કરવા દ્વારા પર્વતિથિને માનવાની અને આરાધવાની આજ્ઞા છે કે નહિ? શ્રી જૈન શાસનમાં તેવી આજ્ઞા નથી જ, એ વાતને અને પ્રસ્તુત મન્તવ્યભેદને લગતી બીજી પણ કેટલીક વાતેને ગ્રન્થકારશ્રીના નીચેના કથનમાંથી ખૂલાસો મળી જાય છે. __" नन्वेवं पौर्णमासीक्षये भवतामपि का गतिरिति चेत्, अहो विचारचातुरी, यतस्तत्र चतुदश्यां द्वयोरपि विद्यमानत्वेन तस्या अप्याराधनं जातमेवेति जानताऽपि पुनर्नोद्यते ?। न च तत्रारोपिता सती पणिमाऽऽराध्यते. यतस्त्रटितत्वेन चतुर्दश्यां पौर्णमास्या वास्तव्येव स्थितिः, युक्तिस्तु तत्रोक्ता वक्ष्यते च क्षीणतिथिवृद्धितिथिसाधारणलक्षणावसरे इति । भवता त्रुटितचतुर्दशी पूर्णिमायां बुद्धयाऽऽरोप्याऽऽराध्यते, तस्यां तद्भोगगन्धाभावेऽपि तत्त्वेन स्वीक्रियमाणत्वात् , आरोपस्तु मिथ्याशानं, यदुक्तं प्रमाणनयतत्त्वालोकालङ्कारे श्रीदेवाचार्यपादैः-" अतस्मिंस्तद्ध्यवसायः समारोपो, यथा शुक्तिकायामिदं रजत" मिति । किंच-क्षीणपाक्षिकानुष्ठानं पौर्णमास्यामनुष्ठीयमानं किं पञ्चदश्यनुष्ठानं पाक्षिकानुष्ठानं वा व्यपदिश्यते?, आधे पाक्षिकानुष्ठानविलोपापत्तिः, द्वितीये स्पष्टमेव मृषाभाषणं, पश्चदश्या एव चतुर्दशीत्वेन व्यपदिश्यमानत्वात् । न च क्षीणे पाक्षिके त्रयोदश्यां चतुर्दशीक्षानमारोपरूपं भविष्यतीति वाच्यं, तत्रारोपलक्षणस्यासंभवात् , नहि घटपटवति भूतले घटपटौ स्त इति शानं कनकरत्नमयकुंडले (वा) कनकरत्नशानं [वा] भ्रान्तं भवितुमर्हति, एवमेकस्मिन्नेव रव्यादिवारलक्षणे वासरे द्वयोरपि तिथ्योः समाप्तत्वेन विद्यमानत्वात् कौतस्कुत्यमारोपज्ञानम् ?, अत एवात्रैव प्रकरणे- 'संपुण्णत्ति अकाउ'-मिति गाथायां या तिथिर्यस्मिन्नेवादित्यादिवारलक्षणे दिने समाप्यते स दिनस्तत्तिथित्वेन स्वीकार्य इत्याद्यर्थे संमोहो न कार्य इति । अथानन्तर्यस्थितासु द्वित्रादिकल्याण[क] तिथिषु किमेवमेवाङ्गीक्रियते इति चेत्, अहो वैदग्ध्यं भवतः, यतः स्वविनाशाय स्वशस्त्रमुत्तेजीकृत्यास्मत्करकुशेशये न्यस्यते, यतो ह्यस्माकमतनकल्याणकतिथिपाते प्राचीनकल्याणकतिथौ द्वयोरपि विद्यमानत्वादिष्टापत्तिरेषोत्तरं, भवता तु प्राचीनाया उत्तरस्याश्च तिथिपाते [तिथेः पाते] उभयत्राप्याकाशमेवावलोकनीयमुभयपाशादिति । ननु कथं तीनंतरदिने भविष्यद्वर्षकल्याणकतिथिदिने च पृथक् तपः समाचर्यते इति चेत्, उच्यते, कल्या'णकाराधको हि प्रायस्तपोविशेषकरणाभिग्रही भवति, सच द्विधा-निरन्तरतपश्चिकीर्षः सान्तरतपश्चिकीर्षुश्च, तत्राद्य एकस्मिन् दिने द्वयोरपि कल्याणकतिथ्योविद्यमानत्वेन तदाराधकोऽपि सन्ननंतरोत्तरदिनमादायैव तपःपूरको भवति, नान्यथा, यथा पूर्णिमापाते पाक्षिकचातुर्मासिकषष्ठतपोऽभिग्रहीति, द्वितीयस्तु भविष्यद्वर्षतत्कल्याणकतिथियुक्तदिनमादायैवेति नात्र शङ्कावकाश इति, युक्तिरिक्तत्वात् , न च खसूचित्वमेव शङ्काज्वरनाशौषधीति गाथार्थः ॥ [यथा पूर्णिमापाते चातुमासिकषष्ठतपोऽभिग्रही अपरदिनमादायैव तपःपूरकः, द्वितीयस्तु भविष्यद्वर्षतत्कल्याणकतिथियुक्तं दिनमादायैवेति न किंचिदनुपपन्नम्, अत्र तव तावद्युतिरिक्तत्वात्खसूचित्वमेव शङ्काज्वरनाशौषधीति गाथार्थः ॥]" (मुद्रित प्रत-पृ. ५, ६)
(ઉપરના પાકમાં જે ભાગની નીચે લીટી દેરી છે તે પાઠ પણ મુકિત પ્રતમાં છે, પણ તેની જગ્યાએ હસ્તલિખિત પ્રતમાં જે પાઠ છે તે સૂચવવાને માટે જ પાઠનનીચે લીટી દોરીને તેની પાસે [ ] આ કૌંસ કરી હસ્તલિખિત પ્રતિમાને પાઠ મૂક્યો છે.)
ગ્રન્થકારશ્રીએ ઉપરનું કથન પ્રશ્નોત્તર રૂપે રજૂ કરેલું છે. ચતુર્દશીના ક્ષયે પૂર્ણિમામાં ચતુર્દશીનું આરોપણ કરીને પાક્ષિકાનુષ્ઠાન કરનાર ખરતરગચ્છીયે, પોતાના મતના સમર્થન માટે, શ્રી
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org