________________
©©©©©©© પર્યુષણ પર્વ એવં સંવત્સરી ડૉ. સાગરમલ જેના કી એકરૂપતા કા પ્રશ્ન
- સાહિત્ય ક્ષેત્રે જૈન ધર્મના
માન્યવર વિદ્વાન છે. . સાગરમલ જૈન એમણે જેન સાહિત્ય છે. પરંપરા છે જે છે તો જ અને તત્વજ્ઞાનના અનેક
ગ્રંથો લખ્યા છે અને વિભાજિત કિયા ગયા હૈ – એક લૌકિક પર્વ ઔર , દૂસરે આધ્યાત્મિક પર્વ. પર્યુષણ પર્વ કી ગણના પ્રવચનો આપે છે. આધ્યાત્મિક પર્વ કે રૂપ મેં કી ગઈ હૈ. ઇસે પર્વાધિરાજ કહા જાતા હૈ. આગમિક સાહિત્ય મેં ઉપલબ્ધ સૂચનાઓં કે આધાર પર પર્યુષણ પર્વ અતિપ્રાચીન પ્રતીત હોતા હૈ. પ્રાચીન આગમ સાહિત્ય મેં ઇસ કી નિશ્ચિત તિથિ એવં પર્વ દિનોં કી સંખ્યા કા ઉલ્લેખ નહીં મિલતા હૈ. માત્ર ઇતના હી સંકેત મિલતા હૈ કિ ભાદ્ર શુક્લ પંચમી કા પ્રતિકમ્રણ નહીં કરના ચાહિયે. વર્તમાન મેં શ્વેતાંબર પરમ્પરા કા મૂર્તિપૂજક સમ્પ્રદાય ઇસે ભાદ્રકૃષ્ણા દ્વાદશી સે ભાદ્રશુક્લા ચતુર્થી તક તથા સ્થાનકવાસી ઔર તેપરાપથી સમ્પ્રદાય 'ઈસે ભાદ્રકૃષ્ણા ત્રયોદશી સે ભાદ્રશુક્લા પંચમી તક મનાતા હૈ. દિગમ્બર પરંપરા મેં યહ પર્વ ભાદ્રશુક્લા ચતુર્દશી તક મનાયા જાતા હૈ. ઉસ મેં ઈસે દસ લક્ષણ પર્વ કે નામ સે ભી જાના જાતા હૈ. શ્વેતામ્બર પરમ્પરા કે બૃહદ્રકલ્પ ભાષ્ય મેં ઔર દિગમ્બર પરમ્પરા કે મૂલાચાર મેં ઔર યાપનીય પરમ્પરા કે ગ્રન્થ ભગવતી આરાધના મેં દસ કલ્પોં કે પ્રસંગ મેં પણગોસવણ કપ કા ભી ઉલ્લેખ હૈ. કિન્તુ ઇન ગ્રન્થોં કે સાથ હી શ્વેતામ્બર છેદસૂત્ર-આયાદસા (દશાશ્રુતસ્કન્ધ) તથા નિશીથ મેં પોસવણ' કા ઉલ્લેખ છે.
આયાદસા એવં નિશીથ આદિ આગમ ગ્રન્થોં મેં પર્યુષણ (પજોસવણ) કા પ્રયોગ ભી અનેક અથો મેં હુઆ હૈ. નિમ્ન પંક્તિયોં મેં હમ ઉસકે ઇન વિભિન્ન અથ પર વિચાર કરેંગે.
(૧) શ્રમણ કે દસ કલ્પો એક કલ્પ પmોસવણ કલ્પ’ હૈ. ઈસકા અર્થ હૈ - વર્ષાવાસ મેં પાલન કરને યોગ્ય આચાર કે વિશેષ નિયમ. (૨) નિશીથ (૧૦/૪૫) મેં ઉલ્લેખ હૈ કિ જો ભિક્ષુ પmોસવણા’
- ૧૩૮
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
