________________
રેલ્વેના પાટા ભેગા કેમ દેખાય છે ?
આ રેલ્વે લાઈનનું ચિત્ર જુઓ. બ્રોડગેજ લાઈનના આ પાટા વચ્ચે ઊભા રહી આપણે દૂર દૂર નજર નાખશું તો દૂર રહેલા બન્ને પાટા ભેગા થઈ ગયા હોય તેમ સ્પષ્ટ દેખાય છે.
આ પ્રયોગ અત્યંત સરળ, ગમે તે સ્ટેશને કે રેલવે લાઈન ઉપર કરી શકાય તેવો છે. ને વળી બાળકોને ચાર ખૂણાવાળી પતંગ ઉડાડતા આપણે આ ચિત્રમાં જોઈ શકીએ છીએ. પતંગ ચગી રહી છે. જેના ચારે ખૂણા દેખાય છે. જ્યારે બીજી એક પતંગ કપાઈને ખૂબ ઊંચે જઈ રહી છે, તે માત્ર ગોળ ટપકા જેવી દેખાય છે. શું આની વચ્ચે કોઈ ગોળાઈ કે અવરોધ આવ્યો માટે પતંગના ખૂણા દેખાતા નથી? ના આકાશમાં તો અવરોધ ક્યાંથી આવે? - તો પછી પાટા ભેગા થઈ ગયેલા અને પતંગ ગોળ ટપકા જેવી જ દેખાય છે, તેનું કારણ માત્ર આપણી દૃષ્ટિની સીમા છે.
જ્યાં દૃષ્ટિની સીમા પૂરી થવાનો જે પોઈન્ટ આવે ત્યાં દરેક વસ્તુ ગોળ ટપકા જેવી જ દેખાય છે. આ દૃષ્ટિની ખાસિયત છે.
આકાશમાં ઘણીવાર પાછળ ધુમાડાને કાઢતું રોકેટ આપણે જોઈએ છીએ, જે પેન્સિલના આકારનું ખૂબ લાંબુ હોય છે. પણ દૃષ્ટિની સીમા આવી જતાં તે પણ આકાશમાં ગોળ દેખાય છે.
પાઠ્યપુસ્તકોમાં આપણને ભણાવે છે કે પૃથ્વી કરતાં સૂર્ય ૧૧૦ ગણો મોટો છે. આપણી પૃથ્વી જેવા ૧૩ લાખ ગોળા દેખાતાં સૂર્યમાં સમાઈ જાય તેટલો મોટો સૂર્ય બતાવ્યો છે. છતાં આપણને સૂર્ય થાળી જેવડો નાનો દૃષ્ટિની સીમાનાં કારણે દેખાય છે. દૃષ્ટિની સીમાના કારણે ગોળ ટપકા જેવી દેખાતી ચીજને જોવા માટે આપણે દૂરબીનનો ઉપયોગ કરીએ તો દૃષ્ટિની સીમા લાંબી થશે અને દેખાતું ગોળ ટપકું આપણને સ્પષ્ટ પાટા-પતંગ કે રોકેટને દેખાડશે. તેની પણ સીમા બહાર પદાર્થ જશે તો પાછો તે ગોળ ટપકાં જેવો જ દેખાશે. આપણી સાચી ભૂગોળ
Jain Education Interational
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
