________________
ઉપર નિશેલા પ્રયોગો લેખકે પેરે પર તેમણે તે દિશામાં દૂરબીન તાકવા લેકસે ૧૮૩૮ના ઉનાળામાં કરેલા, પરંતુ દબાણ કરેલું. તેને અગાઉ શિયાળામાં જ્યારે એ૩ બેડ ધીમે ધીમે જતી નાવડીનું હું ઘણા ફેડ નહેરનું પાણી કરી ગયેલું, ત્યારે સમય સુધી અવલોકન કરતે રહ્યો, ત્યાં તે ઘણી વાર બરફ હતા ત્યારે સારા દૂરબીનથી તે નાવડી એકદમ અદૃશ્ય થઈ ગઈ ! મારે ૪ થી ૮ માઈલ જેવા અંતરથી માણસોનું સહનિરીક્ષક ઉમંગમાં આવીને બોલી ઊઠયોબરફ પર ચાલવાનું અને લપસવાનું અવ. “સર! હવે તે તમને સંતોષ થયે ને? લેકિન કરેલું.
પાણી નીચેની દિશામાં જાય છે. નહેરથી ૧૦૦ યાર્ડના અંતર પર એક તેને પ્રત્યુત્તર વાળવાનું મારે માટે કામ ચલાઉ મકાન બાંધીને લેખકને સતત નવ અશકય બનેલું. એટલું જ શકય હતું કે જે માસ રહેવા એટલે અવલોકન કરવા માટે, દિશામાં નાવડી અદશ્ય થઈ તે દિશામાં ફરી ફરી પ્રયોગ કરવા માટે ઘણું ઘણી આશ્ચર્યચકિત થઈને જોયા કરવું અને જાતિ તકે મળેલી.
કરનાર સહ નિરીક્ષકનાં મહેણાં સાંભળ્યા કરવાં. એ પ્રયોગનું પુનરુચ્ચારણ કરવાનું આ રીતે આશ્ચર્ય સાથે ઘણા સમય કંટાળાભર્યું લાગશે; કારણ કે દરેક પ્રયોગ સુધી મેં તેની સામે જોયા કર્યું તે વધારે એક ચોક્કસ સિદ્ધાંત પર જ આધારિત હતો આશ્ચર્ય એ થયું કે નાવડી ફરીથી દેખાવા અને નિર્ણય પણ ઉપર દર્શાવ્યા પ્રમાણે જ લાગી. બંનેમાંથી કેઈને ય વિજય મળ્યો આવતે હેતે અહીં વાચકને એક ઘટના નહીં. બંને જણે ગૂંચવાડામાં પડી ગયા. ખૂબ જ રસપ્રદ લાગશે.
પણ બંને પ્રયોગ કરવાની પૂનમાં હતા. એ ઘટના એકદમ ધાર્યા વગર જ બની
ઘણા સમય સુધી આ પ્રશ્નને કોઈ ગઈ અને લેખકના મનમાં એ ગૂંચવાડો
નિર્ણય આવ્યો નહીં. ઊલે થયો કે તેમણે અગાઉ કરેલી સ્મૃતિ એની નોંધને નાશ કરવા પ્રેરેલા.
5 પછી એક વખત સાંજે જંગલી પક્ષીઅત્યાર સુધી સર્વ અવલોકન વેનીની એના શિકારીગનર સાથે ઉપરની વિલક્ષણ દિશામાં કરેલું; કારણ કે ત્યાંને પૂલ એક છે
ક ઘટના-નાવડી અદૃશ્ય થઈ અને પુના દષ્ટિસંક્ત શિંદુ તરીકે મૂલ્યવાન મદદ કરતે હતે.
ગોચર થઈ એક વખતે મારા રહેઠાણુથી થોડીક એ અંગે વાત થઈ ત્યારે તેણે હસીને માઈલના અંતરે રહેતા સજજન સાથે–જેમની ઉપરની ઘટના ઉપર પ્રકાશ પાઠવા કબૂલ્યું. સાથે હું અવારનવાર ઉપરોક્ત બાબતેની તેણે કહેલું કે ઘણું માઈલો પર ચર્ચા કરતે હતે-હું જે દિશામાં દૂરબીન નહેરના ફેફી હાઉસ ઘાટ બાદ નહેર માંડી અવકન કરતું હતું, તેનાથી વિરુદ્ધ એકદમ V આકાર જે વળાંક લે છે જ્યારે દિશામાં એક માટી નાવડી જતી હતી. તેના અમે સમાન્તર હતા ત્યારે નાવડી ત્રિકોણની
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org