________________
દંડ દંડ નિમિત્ત અપુષ્ટ ઘડા તણો રે, નવિ ઘટતા તસુમાંહી;
સાધક સાધક પ્રધ્વંસકતા અછે રે, તિણે નહિ નિયત પ્રવાહ. ઓ. ૪ ; છે જે નિમિત્ત નિપજાવવાનું પણ કારણ હોય તેમજ તેનો નાશ કરવા છે માટે તે જ નિમિત્તનો ઉપયોગ કરી શકાય તે અપુષ્ટ નિમિત્ત કહેવાય
છે. દા.ત. દંડ છે તે ઘડો બનાવવા માટે પણ વપરાય અને તેનો નાશ છું કરવા માટે પણ વપરાય.જ્યારે પુષ્ટ નિમિત્ત શ્રી અરિહંત પરમાત્માનું
સેવન તે નિચે સિદ્ધતાનું કારણ છે, જે સિદ્ધતા માટે તેની સેવન કરે છું છે તેને નિયમા સિદ્ધિ નીપજે. િષટકારક ષટકારક તે કારણ કાર્યનો રે, જે કારણ સ્વાધીન; હું તે કર્તા તે કર્તા સહુ કારક તે વસુ રે, કર્મ તે કારણ પીન. ઓ. ૫
કારણની પુષ્ટતા કહેવા નિમિત્તે છ કારક કહે છે. કર્તા, કર્મ, કરણ, સંપ્રદાન, અપાદાન, અધિકરણ-આધાર. એ છ કારક છે. એ શું છે કારક છે તે દરેક કાર્ય કરવા માટેના કારણ છે. જ્યાં કર્તા ક્રિયા
કરે, ત્યાં સહજપણે એ છ કારક જાણવાં. કર્તાનું લક્ષણ બતાવેલ છે. 33 જે કાર્ય નિપજવાનું સ્વાધીન કારણ એટલે સર્વ કારક તેને આધીન છું હોય તે કર્તા કારક કહીએ. સર્વ કારક તે કર્તાને વશ છે, આધીન છે. કે કાર્ય કાર્ય સંકલ્પ કારક દશા રે, છતી સત્તા સભાવ; છે અથવા અથવા તુલ્ય ઘર્મને જોય રે, સાધ્યારોપણ દાવ... ઓ.
સતુભાવ જે કારણ ઉપાદન નિમિત્ત તે સર્વ નજીક કરે, કાર્યને ? 3 અર્થે કરે તે કારણનું સત્વભાવ છતાંપણું તે કાર્ય બુદ્ધિએ મેળવે, તે માટે
તે કાર્યને કારણ કહે અથવા તુલ્ય ધર્મનું જોવું જે મુજને એવું કાર્ય ! $ નિપજાવવું છે. જેમ કોઈ આત્મા મોક્ષ પુર્ણાનંદ કરવા ઉદ્યમી થયો, તે હું શું સિદ્ધિરૂપ નિષ્પન્ન તત્ત્વને જુએ અને વિચારે કે મારે એવું તત્ત્વ નિપજાવવું છું
છે, એમ સંકલ્પ કરવો તે તુલ્ય ધર્મ જોઈ કાર્યનો ઉદ્યમ ઘણો થાય તે માટે કાર્યને પણ કારણ કહેવું.
' શ્રીમદ્ દેવચંદ્રજી કૃત ચોવીસી
|
૧૩૩
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
