Nyayavatara

SR No.: 005549
Original Sutra Author: N/A
Author: Saumyangratnavijay, Yashratnavijay
Publisher: Jingun Aradhak Trust
Publication Year: 2011
Total Pages: 408
Language: Gujarati, Sanskrit
Classification: Book_Gujarati
File Size: 9 MB

Page 91

४९०
न्यायावतार - श्लो. १ प्रत्यक्षापेक्षयाक्षशब्दो जीवपर्यायतया प्रसिद्धः", इह तु व्यावहारिकप्रत्यक्षप्रस्तावादक्ष
-न्यायश्भिઅર્થ જીવ થાય છે. પરંતુ લૌકિક વ્યવહારમાં, ઈન્દ્રિય દ્વારા થતાં મતિજ્ઞાનને પણ પ્રત્યક્ષ મનાયું છે, त्यां सक्षनो अर्थ न्द्रिय ७२वानो छे. तेथी 'अक्षं प्रतिगतं प्रत्यक्ष भेटले सक्षम प्रति प्राप्त थाय, તે પ્રત્યક્ષ ૯ આનો ફલિતાર્થ એ થયો કે ઈન્દ્રિયને આશ્રયીને, અર્થનો સાક્ષાત્કાર કરાવનાર જે જ્ઞાન उत्पन्नथाय.तेने प्रत्यक्ष वाय.
अर्थसंप्रेक्षण [जीवोऽक्षः तं प्रति यद् वर्तते तत्तु भवति प्रत्यक्षम् । परतः पुनरक्षस्य वर्तमानं भवति परोक्षम् ।। १ ।। केषांचिदिन्द्रियाणि अक्षाणि तदुपलब्धि प्रत्यक्षम् तत्तु न युज्यते यस्मात् अग्राहकमिन्द्रियं विषये ।। २ ।। नापीन्द्रियाणि उपलब्धिमन्ति विगतेषु विषयसंस्मरणात् । यथा गेहगवाक्षा योऽनस्मर्ता स उपलब्धा ।। 3 ।। धूमनिमित्तं ज्ञानमग्नौ लैङ्गिकं यथा भवति । तथेन्द्रियाणि लिङ्गं तज्ज्ञानं लैङ्गिकं न कथम् ।। ४ ।।] लौकिका अप्यक्षशब्देन जीवमाहुः । यदाह गौड:ज्ञानात्मचक्रशकटे पाशकव्यवहारयोः । तुषे कर्षे पुमानक्षं तुच्छे सौवर्चलेन्द्रिये ।। बिभीतकबूतचक्रनाभिगतावयवेष्वपि । पुंसि-इति । इदमिह सिद्धान्तरहस्यम्एगन्तेण परोक्खं लिंगियमोहाइयं च पच्चक्खं । इंदियमणोभवं जं तं संववहारपच्चक्खं ।। १ ।। (विशे. भा. ९५) [एकान्तेन परोक्षे लैङ्गिकमवध्यादि च प्रत्यक्षम् । इन्द्रियमनोभवे यत् तत् संव्यवहारप्रत्यक्षम् ।।] अत्र 'ओहाइयं' इति अवधिमनःपर्यवकेवलरूपं ज्ञानत्रयम् ।
शास्त्रसंलोकल (G) "प्रमीयन्तेऽस्तैिः इति प्रमाणानि ।।" तत्त्वार्थभा. १/१२/ (H) "प्रमाणं स्वार्थनिर्णीतिस्वभावं ज्ञानं ।। " सन्मति.टी.पृ.५१८ । (1) "सम्यगर्थनिर्णयः प्रमाणम् ।" प्रमाणमी.१/१/२, स्याद्वादम.पृ.२२८ । (J) "स्वार्थसंवित्तिः फलं चात्र तद्रूपादर्थनिश्चयः । विषयाकार एवास्य प्रमाणं तेन मीयते ।।" प्रमा.स.पृ.२४ । (K) "सिद्धं यन्न परापेक्ष्यं, सिद्धौ स्वपररूपयोः। तत्प्रमाणं ततो नान्यदविकल्पमचेतनम् ।।" - न्यायवि.पृ.३० । (18) "अक्ष्णोति व्याप्नोति जानातीत्यक्ष आत्मा तमेव प्राप्तक्षयोपशमं प्रक्षीणावरणं वा प्रति नियतं
प्रत्यक्षं।।" -सर्वार्थसि.पृ.५९, तत्त्वार्थराज.पृ.३८,प्रमाणप.पृ.६८, षड्द.टी.पृ.५४ "जीवो अक्खो अत्थव्वावण भोयण गुणण्णिओ जेण। तं पई वट्टई णाणं जं पच्चक्खं तयं तिविहम् ।। ८९।।" -विशेषा.भा./