Vyakaran Mahabhashya Navahnik Satik Gujarati Anuwad

SR No.: 005538
Original Sutra Author: N/A
Author: Pradyumna R Vora
Publisher: L D Indology Ahmedabad
Publication Year: 2004
Total Pages: 718
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 18 MB

Page 697

इष्टकचितं चिन्वीत पक्वेष्टकचितं चिन्वीत। इषीकतूलेन मुझेषीकतूलेन। मालभारिणी कन्या उत्पलमालभारिणी कन्या॥ अङ्गाधिकारे कि प्रयोजनम्।
महदप्स्वसृनप्तणां दीर्घविधौ ॥२३॥ महदप्स्वसृनप्तणां दीर्घविधौ प्रयोजनम् ॥ महान् परममहान्। महत्॥ अप्। आपस्तिष्ठन्ति स्वापस्तिष्ठन्ति। अप्॥ स्वसृ। स्वसा स्वसारौ स्वसारः परमस्वसा परमस्वासारौ परमस्वसारः। स्वसृ ॥ नतृ । नप्ता नप्तारौ नप्तारः। एवं परमनप्ता परमनप्तारौ परमनप्तारः॥
ની જેમ) મુવીતૂન (થાય),
મારિણી
(જેથી) દૃષ્ટજિત વિન્ચીત (ની જેમ) વિષ્ણજિત વિન્ચીત (થઇ શકે), સત્ન કન્યા (થાય તેમ) ઉત્પત્રિમારિની વન્યા (થઈ શકે). અંગાધિકારમાં (કહેવાનું) શું પ્રયોજન? 379 મહત્વ, મમ્, સ્વરૃ અને નઝુને (વિશે) દીર્ઘવિધિ કહ્યો છે તે (પ્રયોજન) //ર૩
મહત, મમ્, સ્વ અને નqને (અનુલક્ષીને ઉપધાનો) દીર્ઘવિધિ કહ્યો છે તે તદન્તને થાય એ) પ્રયોજન છે.
(જેથી મહતું તું ) મહા (થાય છે તેમ)પરમમહમ્ (થઇ શકે) મન્ નું માપતિષ્ઠન્તિ (થાય છે તેમ) સ્વાતિષ્ઠન્તિ (થઇ શકે), સ્વરૃ નું
સ્વસ સ્વસાતે સ્વસાર થાય છે તેમ) પરમવા પરમાર પરમાર (થઇ શકે, અને નઝૂનું નતા નતા નHR: (થાય છે તેમ) પરમનતા પરમના પરમનતાર (થઇ શકે).
પિનિ થઇને ૩૫પતિના પ્રમાણે સમાસ થઇને મામાણિી (ન્યા) માં હસ્વ થયો છે તેમ માત્રા જેમાં ઉત્તરપદ હોય તે તમારા નો પણ હસ્વ થઇને સત્યરુમત્રિમારિણી એમ સિદ્ધ થાય તે પ્રયોજન છે એમ ભાવ છે.વા(૨૨) વેન વિધિઃ૦ સૂત્રના વિસ્તાર રૂપે છે. ટ્રષ્ટા વગેરેનાં જે ઉદાહરણ આપ્યાં છે તે ત્રીજા અધ્યાયના સમગ્ર ત્રીજા પાદ સુધી વિસ્તરતા ઉત્તરાધિકાર માંનાં છે. વાસ્તવમાં અહીં પધવIR એટલે કે ઉત્તરપદાધિકાર તેમ જ (૮-૧-૧૬) થી (૮-૩-૫૫) સૂત્ર સુધી વિસ્તરતા પદાધિકાર લેવાના છે પદાધિકારમાં પદ વિશેષ્ય છે. ભાષ્યકારે પદાધિકારમાંનાં ઉદાહરણ આપ્યાં નથી, પરંતુ માખ્યાન્, પરમહોખ્યા વગેરે તેનાં ઉદાહરણ આપી શકાય. 379 મા (૬-૪-૧) થી સાતમા અધ્યાયના અંત સુધી અંગાધિકાર વિસ્તરે છે. ત્યાં મર્ચ ની અનુવૃત્તિ થાય છે. તે વિશેષ્ય છે અને સૂત્રમાં જેનું ઉચ્ચારણ કરીને કાર્યનું વિધાન કરવામાં આવ્યું હોય તે વિશેષણ થશે. તે વિશેષણ પોતાની અને તદન્તની સંજ્ઞા થશે. તેથી સન્તિમહતઃ સંયોગાચા પ્રમાણે મહત્વ ની ઉપધાનો સર્વનામસ્થાન પર થતાં દીર્ઘ થાય છે તે રીતે તદન્ત પરમમહતુ માં પણ ઉપધા દીર્ઘ થઇને પરમમહન સિદ્ધ થઈ શકશે. તે રીતે મ, વસું અને ન એ અંગોમાં પણ ઉપધા દીર્ઘ થઇને જેમ માપ: (તિષ્ઠન્તિ) , ઢસા સ્વસૌ પ્રસારક, નHI ના નHRઃ થાય છે તેમ ક, 4 અને ન જેને અંતે હોય (તન્ત) તે અંગો સ્વામ્ (= સુરાપુ), परमस्वसृ भने परमनप्त भ64धा ही थने स्वापः (तिष्ठन्ति), परमस्वसा परमस्वसारौ परमस्वसारः, परमनप्ता परमनप्तारौ परमनप्तारः એમ થશે. આમ અંગને લગતાં કાર્યમાં તદન્ત વિધિ થાય તે આ વાર્તિક પ્રમાણે પ્રકૃત સૂત્રનું પ્રયોજન છે. માપવાઃ બહુવચન છે તે દર્શાવવા મા જ વાપઃ તિષ્ઠન્તિ એમ ઉદાહરણ આપ્યું છે. વાપઃ માં જોખ્ય માતા પ્રમાણે સુ પર થતાં મ નો ઈંત નથી થયો, કારણ કે 1 જૂનનતા થી સમાસાન્તનો પ્રતિષેધ કર્યો છે.” મો મિા પ્રમાણે – આદેશ થાય છે તે તદન્તને પણ થશે તેથી જેમ સદ્ધિ થાય છે તેમ સ્વદ્ધિ પણ થશે. (કે.), પરંતુ વા.માં વિધી એમ કહ્યું છે, જયારે મદ્ધિ માં દીર્ઘવિધિ નથી તેથી કેનું ઉદાહરણ બંધબેસતું નથી.
६३२