Page Text
________________
भसंज्ञाङीप्ष्फगोरात्वेषु च सिद्धम् ॥ १२॥ भसंज्ञाङीपष्फगोरात्वेषु च सिद्धं भवति ॥ भसंज्ञा। राज्ञः पुरुषो राजपुरुषः। प्रत्ययलक्षणेन यचि भम्। इति भसंज्ञा प्राप्नोति । स्थानिसंज्ञाऽ न्यभूतस्यानल्विधाविति वचनान्न भवति ॥ ङीप्। चित्रायां जाता चित्रा प्रत्ययलक्षणेनाणन्तादितीकारः प्राप्नोति। स्थानिसंज्ञान्यभूतस्यानल्विधाविति वचनान्न भविष्यति ॥ ष्फ। वतण्डी। प्रत्ययलक्षणेन यजन्तादिति ष्फःप्राप्नोति। स्थानिसंज्ञान्यभूतस्यानल्विधाविति वचनान्न भवति ॥ गोरात्वम् । गामिच्छति गव्यति । प्रत्ययलक्षणेनाम्यौतो (તેથી) મે સંજ્ઞા,ી, અને ગોનું મા-ત્વ પણ સિદ્ધ થશે) II૧૨ (એ પ્રમાણે સૂત્ર કરવાથી) મ સંજ્ઞા, હે , અને તેનું માં-ત્વ પણ સિદ્ધ થાય છે. મ સંજ્ઞા- રાજ્ઞઃ પુરુષઃ રાનપુરુષઃ (અહીં) પ્રત્યયલક્ષણથી વનિ મમ્ પ્રમાણે એ સંજ્ઞા થવાનો પ્રસંગ આવે છે, પરંતુ) “મન્ વિધિ સિવાયનાં કાર્યમાં આદેશને સ્થાનિસંજ્ઞા થાય છે. એમ કહેવાથી નહીં થાય.બી ચિત્રામાં નાતા જિત્રા (માં) છ પ્રત્યયલક્ષણથી માન્ત ને ( દિવાખન્ટ પ્રમાણે) - કાર થવાનો પ્રસંગ આવે છે, પરંતુ) “નૂ વિધિ સિવાયનાં કાર્યમાં આદેશને સ્થાનિસંજ્ઞા થાય છે એમ કહેવાથી નહીં થાય. -વૈતાણી (અહીં) પ્રત્યયલક્ષણથી 6 યુગન્ત ને (ખાવાં ૦ થી) થવાનો પ્રસંગ આવે છે, પરંતુ) “ વિધિ સિવાયનાં કાર્યમાં આદેશને સ્થાનિસંજ્ઞા થાય છે એમ કહેવાથી નહીં થાય. શો નું માત્વ-- સમિતિ સ્થિતિ ? (અહીં) પ્રત્યયલક્ષણથી મામ્ પર થતાં તો
હન સંજ્ઞી છે. આથી આદેશ વય ને વિશે હજૂ સંજ્ઞાનો (eતેને કારણે થતાં કાર્યોનો) અતિદેશ થઇ શકશે. તેથી વધુ ને આત્મપદ પ્રાપ્ત થશે. 64 ધાનપુરુષઃ (નોધઃ પ૭-૯૫૯) અહીં ટર્ એ અનાદ્રિ પ્રત્યય પર થતાં એ સંજ્ઞા થાય છે તે પ્રધાનતયા મેં-કાર પર આધાર રાખે છે એટલે કે તે વર્ણને લગતું કાર્ય છે તેથી અનૂ વિધિ છે. હવે જો અનૂ વિધિ ન હોય ત્યાં આદેશ(મામા) ને સ્થાનિસંજ્ઞા થાય છે એમ સૂત્ર કરવામાં આવે તો અહીં રજૂ લોપ રૂપી આદેશ અન્ વિધિ હોવાથી સ્થાનિસંજ્ઞાનો નિષેધ થશે તેથી મ સંજ્ઞા ન થતાં ન લોપ થશે 65 ચિત્રા શબ્દને ચિત્રાય નતિ એ અર્થમાં ત્રિાવૃતિનોડ થી મ .ત્રિાવતીખ્યિ ૦ થી તેનો લોપ. તેથી મનાતટા થી થએલટા નો સુવતતિ થી લોપ થતાં વિત્ર એમ થશે. અહીં સુ થવા છતાં પ્રત્યયલક્ષણથી મળ્યું છે એમ સમજતાં ચિત્ર મત્ત થશે તેથી ટિઢાળનૂ6)પ્રમાણે હજૂ થવાનો પ્રસંગ આવશે, પરંતુ દિઢાબૂમાં મનાવતઃ૦ માંથી અતઃ ની અનુવૃત્તિ થાય છે તેથી તે સૂત્ર દ્વારા થતો ટીપૂ વિધિ સ્વિપ થશે તેથી સ્થાનિસંજ્ઞા નહીં થાય (સ્થાનિસંજ્ઞાડ મૂતાત્વિથી ) અને ચિત્રા એમ ઇષ્ટ રૂપ જ થશે. 66 વતટસ્થ નોડ્યાપત્ય સ્ત્રી (માહિતી) આંગિરસ ગોત્રની છોકરી એ અર્થમાં વતાર શબ્દને વતાવ્યા પ્રમાણે વર્. તેનો સ્ત્રિયામાં થી સુન્ન થતાં, રીર્મવાદ્રિ ગણમાં વતાર નો સમાવેશ છે તેથી પાર્કરવાનો હીના થી હીન્ થઈને વતી શબ્દ થાય છે. અહીં સુન્ન થતાં પ્રત્યયલક્ષણ થાય તો વાત એ બન્ને છે તેમ સમજાશે તેથી પૂર્વાચાર્યોના મત પ્રમાણે સર્વત્ર હિતાવિતત્તે. (૪-૧-૧૮) માંથી સર્વત્ર ને ઉપર લઇ આવીએ (વર્ષ) તો વિદ્યાયની માં માવલી (૧-૪-૭૫) થી થતા વાન્ નો બાધ કરીને પ્રાન hસ્તજિતે (૧-૪-૧૭) પ્રમાણે થાય છે તેમ વતી માં પણ સીન નો બાધ કરીને ક થવાનો પ્રસંગ આવશે, પરંતુ પ્રાણી માં પણ મનાવતઃા માંથી મતની અનુવૃત્તિ થતી હોવાથી એ વિંધે છે તેથી સ્થાનિસંજ્ઞા ન થવાથી નહીં થાય અને વતી રૂપે સિદ્ધ થશે. * અહીં નો ને ઇચ્છાના અર્થમાં સુપ માત્મનઃ રચા પ્રમાણે વયજૂ થતાં તદન્તને ધાતુ સંજ્ઞા થવાથી સુપો ધાતુ થી નો ને થએલ બિ.એ. વ.ના મામ્ પ્રત્યાયનો લોપ થવાથી નો ૨ (ચ) તિ એ સ્થિતિમાં પ્રત્યયલક્ષણ થતાં તોડાસોઃા પ્રમાણે જો નો મા થવાનો પ્રસંગ આવે છે, પરંતુ એ સૂત્રમાં જે થવા માંથી ની અનુવૃત્તિ થાય છે તેથી સૂત્ર “મના િમમ્ રાજૂ પર થતાં માત્ર
५३५
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 005538 |
| Book Title | Vyakaran Mahabhashya Navahnik Satik Gujarati Anuwad |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Pradyumna R Vora |
| Publisher | L D Indology Ahmedabad |
| Publication Year | 2004 |
| Total Pages | 718 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 18 MB |