Vyakaran Mahabhashya Navahnik Satik Gujarati Anuwad

SR No.: 005538
Original Sutra Author: N/A
Author: Pradyumna R Vora
Publisher: L D Indology Ahmedabad
Publication Year: 2004
Total Pages: 718
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 18 MB

Page 574

સમજાય છે. નવ પવિરાઃા (નેતરવાળા સ્થળનું પાણી એટલે પગનો રોગ (વાળો) (એટલે કે એ) પગના રોગનું નિમિત્ત છે, એમ સમજાય છે. માપુર્ખતમ (ઘી એટલે આયુષ્ય) ધી એ દીર્ધાયુષ્યનું નિમિત્ત છે તેમ સમજાય છે. અથવા01 (દિ શબ્દમાં) મન્વર્ગીય (‘વાળો એ અર્થમાં) X-કાર (પ્રત્યય લાગ્યો છે 302 એટલે કે “ જેમાં દિવેચન હોય તે દિર્વચન (અને દિર્વને એટલે) જિર્વચનથી યુક્ત હોય તેમાં” એમ (સમજાશે).એમ (સમજવા) છતાં એ કેટલા સમય સુધી તે સ્થાનિવત્ થાય છે તે સમજાતું નથી.03 પરંતુ જે કહે છે કે દિવેચન કરવાનું હોય ત્યારે ((સ્થાનિવત્ થાય છે), તેને દિર્વચન કર્યા પછી (મનારા) સ્થાનિવત્ નહીં भविष्यति ॥ एवं तर्हि प्रतिषेधः प्रकृतः सोऽनुवर्तिष्यते। क्व प्रकृतः। न पदान्तद्विर्वचन इति। द्विर्वचननिमित्तेऽच्यजादेशो न भवतीति । एवमपि न ज्ञायते कियन्तमसौ कालमादेशो भवतीति। यः पुनराह द्विवंचने कर्तव्य इति तस्य द्विवचनेऽजादेशो भविष्यति ॥ एवं तर्जुभयमनेन क्रियते प्रत्ययश्च विशेष्यते द्विर्वचनं च । कथं पुनरेकेन यत्नेनोभयं लभ्यम्। लभ्यमित्याह । कथम्। एकशेषनिर्देशात्। एकशेषनिर्देशोऽयम्।
થાય 304 એમ હોય તો પછી જે પ્રતિષેધ પ્રકત છે તેની અનુવૃત્તિ કરવામાં આવશે. ક્યાં પ્રકૃતિ છે ? ન પાન્તર્વિવન એ(સૂત્ર)માં. (તેથી) બ્રિર્વચનનો નિમિત્તભૂત સન્ પર થતાં બનાસ નથી થતો એમ (સમજાશે).એમ છતાં પણ કેટલો સમય તે આદેશ નથી થતો તે સમજાતું નથી,406 પરંતુ જે કહે છે કે દિર્વચન કરવાનું હોય ત્યારે, તેને તો દિઈચન કર્યા પછી મનાશ થશે. એમ હોય તો આ (ર્વિને એ) બેવડું (કામ)
301 ઉપર આપેલાં દૃષ્ટાન્તમાં લક્ષણાનો આધાર લીધો છે. તેમાં દધિત્રપુસ, નવ્વલોદક, ધૃત વગેરે અચૂક રીતે (વ્યમવારે) તે તે કાર્યને ઉભાવે છે પરંતુ પ્રત સૂત્રમાં તે પ્રમાણે નથી, કારણ કે અનાદ્રિ પ્રત્યય પર થતાં સર્વત્ર અચૂક રીતે દ્ધિત્વ થતું નથી. તેથી અહીં લક્ષણા લઇ ન શકાય એ પ્રકારની શંકાને લક્ષમાં રાખીને અહીં મથવા એમ કહીં ને અન્ય રીતે પરિહાર કરે છે 302 અહીં કિર્તન શબ્દમાં મમ્બ્રિોડર્ પ્રમાણે મસ્વર્ગીય(=વાળો, નાથી યુક્ત એ અર્થમાં) મન્ લાગ્યો છે તેમ કહીશું. તેથી જેમાં દિવેચન છે તે ક્રિર્વવન અને તેનું સ.અ.વ. ધિર્વને. તેથી દિર્વચનથી યુક્ત હોય તેમાં એમ અર્થ સમજાશે. 303 સૂત્રમાં એક જ દિર્ધન શબ્દનું ગ્રહણ કરેલું છે અને તેને મન્ના વિશેષણ તરીકે લઇને દિર્યનેડનિ એમ અન્વય કર્યો છે, જેમાં વિવેચન છે. તેવો અર્ પર થતાં મારા સ્થાનિવત્ થશે એમ અર્થ કર્યો છે. પરિણામે વિવેચન કર્યા પછી મારા સ્થાનિવત્ થશે કે નહીં તે સમજાતું નથી. તેથી કે. કહે છે કે તે કારણે કાળનું અવધારણ થતું નથી એટલે કે દિર્ધન કરવાનું હોય તેટલા પૂરતો જ આદેશ સ્થાનિવત્ થશે તે પછી નહીં થાય એમ ચોક્કસ મર્યાદા બંધાતી નથી. પરિણામે તું જેવાની સિદ્ધિ ન થવાનો પ્રસંગ આવશે, કારણ કે સમયની મર્યાદા નક્કી ન હોવાથી (ત્રિાવધારામાવ) સ્થાનિવત્ થએલ [ આદેશ ફરી થન્ આદેશનું સ્વરૂપ પ્રાપ્ત કરે. 304ર્વિને અટલે દિવેચન કરવાનું હોય ત્યારે એમ જે સમજે છે તેને સમયનું અવધારણ શક્ય છે, કારણ કે તે અર્થ પ્રમાણે સ્પષ્ટ સમજાય છે કે દિર્વચન કરવાનું હોય ત્યારે જ મનાવેલા સ્થાનિવત્ થાય છે ત્યાર પછી નહીં. તેથી દિર્વચન થયા બાદ આદેશપુનઃ આદેશનું સ્વરૂપ પ્રાપ્ત કરશે
અને તું જોવામાં દોષ નહીં આવે. 30s 7 પાન્ત સૂત્રમાં ન નું ગ્રહણ કરીને પ્રતિષેધ કર્યો છે તેની પ્રત સૂત્રમાં અનુવૃત્તિ થશે. પરંતુ સ્થાનિવત્ ની અનુવૃત્તિ નહીં થાય. પરિણામે ક્રિર્વનેડનિ (મારા ) (મતિ) એટલે કે ર્વિચનના નિમિત્તભૂત મજૂ પર થતાં નો આદેશ થતો નથી ” એમ અર્થ સમજાશે. તેથી રીતુ માં માતુનું એ સ્થિતિમાં દિર્વચનનિમિત્ત અર્ (અતુલ્ નો -કાર) પર રહેતાં મર્ (અર્થાત્ કૃ ના ત્ર- કારનો) આદેશ ન થતાં
તુમ્-- મત-- ૪ ગર્-- છ માસૂ-- તુ-તુઃ સિદ્ધ થશે. 306 અહીં પણ સમય મર્યાદા નકકી નથી થતી એટલે કે દિવેચનનિમિત્ત મ પર થતાં (દ્ધિર્વવનનિમિત્તેવિ) મન્નો આદેશ નથી થતો (મનારો ન મતિ) એમ અર્થ સમજનારને પણ ક્યાં સુધી ક નો આદેશ નથી થતો તે બાબતમાં કોઇ ચોક્કસ નિર્ણય થઈ શકતો નથી અને તેમ થતાં દિર્વચન થયા પછી પણ સન્ નો આદેશ ન થાય તો ઉપરના દૃષ્ટાન્તમાં તુન્ એમ થતાં ત્ર નો રેફ આદેશ ન થાય તો કેતુની સિદ્ધિ ન થઇ શકે. પરંતુ જે દિવેચન કરવાનું હોય ત્યારે એમ અર્થ કરે તેને માટે બ્રિર્વચન થયા પછી મ નો આદેશ કરવો શક્ય છે, કારણ કે ત્યાં કાલાવાધારણ છે તેથી દિર્વચન થયા પછી માં ત્ર નો રેફ આદેશ થઇને ચતુઃ સિદ્ધ થશે.