Vyakaran Mahabhashya Navahnik Satik Gujarati Anuwad

SR No.: 005538
Original Sutra Author: N/A
Author: Pradyumna R Vora
Publisher: L D Indology Ahmedabad
Publication Year: 2004
Total Pages: 718
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 18 MB

Page 572

તે (રૂપાતિદેશ ના આદેશ) માં ગાત્ નો પ્રતિષધ થાય છે તેમ કહેવું જોઈએ નહીં તો) ધનને (માં) અભ્યાસમાં સ્વર્ણ થવાનો પ્રસંગ આવે છે.નહીં કહેવો પડે, (કારણ કે) IIકો ટિટિા એ બે ત્ર-કાર યુક્ત નિર્દેશ છે તેથી સ્ટ-કારાદિ ત્િ માં ( નો II આદેશ થાય છે તેમ સમજાશે).292 તિ, નિન્ત, દ્વિવાદ્રિ અને નામ ધાતુમાં અભ્યાસરૂપ (સિદ્ધ નથી થતું ) /પા 25
कृत्येजन्तदिवादिनामधातुष्वभ्यासरूप न सिध्यति ॥ कृति। अचिकीर्तत्। कृति ॥ एजन्त। जग्ले मम्ले। एजन्त॥ दिवादि। दुयूषति सुस्यूषति । दिवादि ॥ नामधातु। भवनमिच्छति भवनीयति भवनीयतेः सन् बिभवनीयिषति ॥ एवं तर्हि प्रत्यय इति वक्ष्यामि।।
છૂત ધાતુ ઉન્ત ધાતુ વિવું વગેરે ધાતુઓ અને નામધાતુમાં અભ્યાસનું રૂપ સિદ્ધ નથી થતું. પતિ- નું વિવર્તત્ - વતિ 24 (ની ચર્ચા પૂરી). નન્ત–નું ન, મરૂં નન્ત 95 ની ચર્ચા પૂરી). વિવાદ્રિ - નું શૂતિ , સુસ્મૃતિ- દ્રિવાઢિ 96 ની ચર્ચા પૂરી).નામધાતુનું મનામિતિ
કારણ કે ધાતુ ૬ માં રજૂ નથી (મન છે). પરંતુ અહીં રૂપતિદેશ લેવામાં આવે તો આદેશ ૬ તેના સ્થાની પ નું રૂપ ધરાવે છે તેમ સમજાશે તેથી દિર્વચન થઇને અભ્યાસમાં સ્થાનીનું રૂપ જળવાઇ રહેશે અને પાત્ર -હસ્ત્રા--પત્ --પતું એમ રૂપ સિદ્ધ થશે.અહીં શંકા થાય કે સિદ્ પર હોય ત્યારે દુનો આ આદેશ થાય છે તેમ માન્ હિટિ માં વિધાન કર્યું છે પછી ધિર્વનેડાિ એ કેવી રીતે પ્રાપ્ત થશે? કારણ કે અહીં મધ મા માં સન્ પર નથી તેથી કે. કહે છે કે ટિસ્તિક્ષયોઃ પ્રમાણે શું આદેશ થયા પછી મધ ના એ સ્થિતિમાં રૂપાતિદેશ થતાં દોષ આવશે એમ અહીં દલીલ છે.એટલે આ પ્રમાણે પ્રક્રિયા થાય છે એમ સ્વીકારવામાં આવે તો દોષ આવશે. 29? એ પ્રતિષેધ નહીં કરવો પડે, કારણ કે ટિા સૂત્રમાં રિટા એમ બે સ્ત્ર-કાર યુક્ત નિર્દેશ છે અને સ્ એ લુપ્ત સપ્તમી વિભક્તિ યુક્ત છે અર્થાત્ TI ત્રિ સિટિ એમ સમજાશે.તેમાં હિ () એ સિનું વિશેષણથશે.તેથી સ્ અવસ્થામાં રહેલ દ્િ પર હોય ત્યારે ૬ નો ના થાય છે એમ અર્થ થશે.આમ રુ-કારથી શરૂ થતો દ્રિ પર હોય ત્યારે જ ના આદેશ થાય છે.આથી હું દ્િ એ સ્થિતિમાં એટલે કે હિ નો ત અને તે નો આદેશ થાય તે પૂર્વે જ આદેશ થશે.આમ અહીં રૂપતિદેશન થવાથી ધનને સિદ્ધ થશે. 95 અન્ પર થતાં જેમનારા થાય છે તે દિર્વચન કરવાનું હોય ત્યારે સ્થાનિવત્ થાય છે એમ પ્રસ્તુત સૂત્રનો અર્થ છે તેમ સ્વીકારીને આ વાર્તિકમાં દોષ બતાવ્યો છે. આ પ્રથમ વિકલ્પ છે.આવા પાંચ પક્ષની ભાષ્યમાં રજુઆત છે (ઉ, ચીખ.પૃ.૫૦૦).આ પાંચ ઉપરાંત હરદત્તે છઠા પક્ષની ચર્ચા કરી છે પરંતુ પૂર્વ સૂત્રમાંથી ન ની અનુવૃત્તિ ચર્ચા નથી,ન્યાસમાં ત્રણ પક્ષ આપ્યા છે. ભાગમાં આ પાંચપક્ષની ચર્ચા,ખંડન વગેરે આવશે અને નોધમાં તે યથાસ્થાને ઉલ્લેખેલા છે. 294 તિ–વતું ચુરાદિ ને સત્યાપરા થી ગિન્ન અને માં િને સ્થાને લાગતા સિને બદલે ત્રિકુખ્યા પ્રમાણે રદ્ થતાં ન્ સુન્ એમ થતાં ઉપધા ત્ર-કારનો ૩પધાથાશ્ચT ( ૩રરપ૬)પ્રમાણે –વિત્ શિન્ ક્ સુ-હત્ન પછી ના ઉપધાભૂત રેફ પૂર્વેના ટૂ-કારનો ૩૫ધા રા થી દીર્ઘ--શ્રી શિન્ ક્ સુ-નિટિ --શી જર્ સુ-વડા દિવચન–શત્ શત્ વત્ સુહ-- હા૦િ-- વીર્ત મ મતું--હર્તા--ર્તિ માં --જુદીશુ. --ર્તિ --મતો ગુ-ચિત્ –સુરસુ થી મદ્ --જીર્તતું થાય છે.અહીં પ્રથમ પક્ષ પ્રમાણે અર્થ કરતાં દિન એ ગર્ નું વિશેષણ નથી થતું તેથી જિતનિમિત્તભૂત જૂ પર થતાં પણ સ્થાનિવર્ભાવ થશે.તેથી મનિષ્ઠીર્તત માં જ દિત્વનું નિમિત્ત હોવાથી તેની પૂર્વે ૩પયાવાગ્યા પ્રમાણે ત્રા નો થયો છે તે સ્થાનિવત્ થવાથી અભ્યાસમાં ક૨તા થી ત્રા નો મ થવાથી નું શ્રવણ ન થતાં અજીર્ત એમ અસાધુ રૂપ થવાનો પ્રસંગ આવશે.એમ ભાવ છે. 295 M7--ન મ- હૈ ન ત્રિ માં કર્મણિ શ્રી. એ.વ. 7--તિક્ષો -- gણા--માત્ર ૩રો થી તેનો ગા--હા | અભ્યાસ--
સ્ટા સ્ટી ––હાદ્રિ -- શ્રી -- દો. અને મતો ટોપ ટિ શા-–નસ્તે. તે રીતે મક્કે થશે.અહીં પ્રસ્તુત સૂત્ર પ્રમાણે આદેશ માં સ્થાનિવત્ થાય તો દિત્ય-કારાન્ત નું થશે તેથી જૈ જૈ – સૈર એમ થતાં હસ્ત્ર પ્રમાણે અભ્યાસનો હસ્વ કરતાં પ્રશ્વ હવા પ્રમાણે જેને સ્થાને દ્દ હસ્વાદેશ થતાં અભ્યાસમાં એ ને બદલે નું શ્રવણ થવા રૂપી દોષ આવશે. 29% દ્રિવારિ--વિદ્ ને અંતે રત્વ છે તેથી સન્ પર થતાં સનીવન્તર્લગ્ન પ્રમાણે વિકલ્પ રદ્ થાય છે, પરંતુ દારામ ન કર્યો હોય તો સન ફારિ થવાથી. હલ્ટન્તારા થી તે સ્િ થવાથી ફેવોઃ રજૂર્વ પ્રમાણે ટૂ નો જૂ૪ સન્ આદેશ--ઢિ સન્ તિ--– સ = તિ-સન્યોઃ -- મ તિ- -િવૃતિ અભ્યાસ હસ્વ ટુ સ તિ--મારા પ્રત્યયો --જુભૂતિ થશે. તે રીતે સિન્ નું સુચૂતિ થશે. અહીં ક્વ પર થતાં જે ચાર થયો છે તે પ્રસ્તુત સૂત્ર પ્રમાણે સ્થાનિવત્ થાય તો અભ્યાસમાં ટૂ-કારનું શ્રવણ થવાનો પ્રસંગ અવશે.
Por Personal & Private Use Only