Page Text
________________
લગતા વિધિમાં સ્થાનિવર્ભાવ થાય તેનાં પ્રયોજન કયાં છે ? માયન્ માસના ઉધન્વન્તિ ઇંન્તિા ધ્યત્ર મધ્વત્ર વધુઃ ચન્ માં રજૂ નો [ અને માસનમાં મમ્ (ના ૩) નો લોપ કર્યા પછી (તે) મન ન રહેવાથી ગાડનાવીનાન્ પ્રમાણે મદ્ ન થવાનો પ્રસંગ આવે છે.
स्थानिवद्भावाद्भवति ॥ धिन्वन्ति कृण्वन्तीति यणादेशे कृते वलादिलक्षण इट् प्राप्नोति। स्थानिवद्भावान्न भवति। दध्यत्र मध्वत्रेति यणादेशे कृते संयोगान्तलोपः प्राप्नोति। स्थानिवद्भावान्न भवति। चक्रतुः चक्रुरित्यत्र यणादेशे कृतेऽनच्त्वाद् द्विवचनं न प्राप्नोति। स्थानिवद्भावाद्भवति ॥ यदि तर्हि स्वविधावपि स्थानिवद्भावो भवति द्वाभ्याम् देयम् लवनम् अत्रापि प्राप्नोति।
પરંતુ સ્થાનિવભાવને કારણે (મા)થશે. ઉધન્વન્તિ વંન્તિામાં યહૂ આદેશ કર્યા પછી વહ્યાદ્રિ ને કારણે દ્ થવાનો પ્રસંગ આવે છે, 42 (પરંતુ) સ્થાનિવર્ભાવને કારણે નહીં થાય.ધ્યત્ર મધ્વત્ર માં આદેશ કર્યા પછી (સંયોરાન્તિસ્થ ૦ થી) સંયોગાન્ત ( , ) નો લોપ થવાનો પ્રસંગ આવે છે, 4 (પરંતુ, સ્થાનિવર્ભાવને કારણે લોપ) નહીં થાય.તું ચક્ષુઃ માં આદેશ કર્યા પછી (ધાતુ) સન્ રહિત (મન) થઇ જાય છે તેથી જિત્વ ન થવાનો પ્રસંગ આવે છે, 14 (પરંતુ) સ્થાનિવર્ભાવને કારણે થશે.જો આદેશને પોતાને લગતા વિધિમાં પણ સ્થાનિવર્ભાવ થતો હોય તો પછી દ્વાખ્યાન હેયર્ વનસ્ માં પણ (તે) થવાનો પ્રસંગ આવશે.
શબ્દનું પણ ઉપાદાન કરવાનું છે એ સિદ્ધાન્ત તેઓ સમજાવવા માગે છે. એકદેશી અપરિપૌ (પવિપૌ) એ દ્વારા કહેવા માગે છે કે જયાં પરને લગતો વિધિ કરવાનો હોય ત્યાં (પવિપી) સ્થાનિવર્ભાવ થતો નથી (ન). 14 ગાય--ગાર્ મન અહીં ફળો [1 (૬-૪-૮૧) થી ટુ નો ર્ થઇને માદ્ સત્ અને માસનું--ત્ અત્ અહીં ક્ષસોરઠ્ઠોઃ | (૬-૪-૧૧૧) પ્રમાણે ગર્ નામ નો લોપ થઈને ના સ્ – એ સ્થિતિમાં બન્ને સ્થળે મનાદ્રિ અંગ ન હોવાથી માડનાનામ્ ! (૬-૪-૩૨) પ્રમાણે મા ન થવાનો પ્રસંગ આવશે. પરંતુ સ્થાનિવર્ભાવ થાય તો – એ ટુ છે અને આ લોપ એમ છે તેમ સમજાશે તેથી અંગ મના િગણાશે અને માત્ થશે.વાસ્તવમાં રૂપો ય અને #સોરઠ્ઠોઃા એ બન્ને આભીય સૂત્રો હેવાથી જૂ અને લોપ અસિદ્ધ થશે તેથી સ્થાનિવર્ભાવ વિના પણ માત્ થશે.(નોધ૧૪૦). 142 ધિન્વન્તિ/ક્વન્તિ (જુઓ નોધ ૭/૨૨૭) અહીં ધિક્ ૩ મન્તિ/ [ ૩ મન્તિ-ચ કાર્ય--ધિન વૃત્તિ/ વન્તિ એ સ્થિતિમાં પ્રત્યય વસ્ત્રાદ્રિ થવાથી માઈધાતુવચ્ચે થી દુર્ થવાનો પ્રસંગ આવે છે. જો સ્થાનિવર્ભાવ થાય તો – એ ૩ છે તેમ સમજાશે તેથી પ્રત્યય વા િન રહેતાં ૬૮ નિવારી શકાશે. અહીં આદેશ –ને ફૂટ્ થવાનો હતો તેથી સ્વવિધિ થશે. Wધિ મત્રા મધુ મત્રાળુ કાર્ય થતાં ન્ મત્રા મઘ્ન મત્ર એ સ્થિતિમાં દ્રષ્ના મÇ એ સંયોગાન્ત પદ થાય છે તેથી સોરાન્તિસ્ય એપા. પ્રમાણે તેમના અન્ય ર્ ર્ નો લોપ થવાનો પ્રસંગ આવે છે, પરંતુ સ્થાનિવદ્ભાવ થાય તો ન્યૂ એ ટુ છે અને ટૂ એ ૩ છે તેમ સમજાશે તેથી લોપ નહીં થાય. અહીં કાર્ય આદેશ ન્યૂ, –ને થવાનું હતું તેથી સ્વવિધિ થશે.સંયોગન્તિસ્થ ઢો(૮-૨-૨૩) એ ત્રિપાદીમાંનું સૂત્ર છે તેથી પૂર્વત્રા સિદે જા એ વાર્તિક દ્વારા પૂર્વજ્ઞાસિદ્ધ થએલ કાર્યમાં સ્થાનિવલ્કાવનો પ્રતિષેધ કર્યો છે, પરંતુ તાવો તેવો ૦િ એ વાર્તિકમાં સંયોરિ દારા લક્ષણાથી સોયાન્તિ પણ સૂચવાય છે તેથી પૂર્વત્રસિદ્ધ ના એ વા. દ્વારા કરવામાં આવેલ સ્થાનિવર્ભાવ નિષેધ અહીં લાગુ નહીં પડે તે જ પ્રમાણે ન પાન્ત દ્વારા કરવામાં આવેલ પ્રતિષેધ અહીં લાગુ નહીં પડે કારણ કે જ્યારે પદના અંતનું વિધાન કરવાનું હોય ત્યારે તે લાગુ પડે છે પરંતુ લોપ તો અભાવાત્મક હોવાથી તેનું પદાન્ત તરીકે વિધાન ન થઇ શકે (કે.)આ સાત્રિ ઉપર લક્ષણાની દલીલ માત્ર કરવા ખાતર કરી છે. તે સિદ્ધાન્તીનો મત નથી. (ના.) 14 તુ -- -િ - તુર્--સમૃગૃ૦ થી ૬ નિષેધ-ઝિટિ ધાતોરખ્યાલ (૬-૧-૮)થી દિત્ય-- તુર્--રત્' રાપર -- 5 મતુ-- -- મતુમ્-- શુદોડ્યુ -- નતુ-ટૂ યરા (૬-૧-૭૭) થી કાર્ય થતાં અન્ મ0--ચતુઃ એ રીતે જ થશે.અહીં
મતH/ ૩{ એ સ્થિતિમાં હિન્દુ થયા પૂર્વે પર હોવાથી વધુ કાર્ય થાય તો મતન/ ૩{ એમ થતાં ધાત જૂિ ન રહેતાં દિવ ન થવાનો પ્રસંગ આવશે, કારણ કે દિત્વનું વિધાન કરનાર િિદ ધાતો. સૂત્રમાં પ્રશ્નાવો કે પ્રથમ (૬-૧-૧) માંથી વિઃ ની અનુવૃત્તિ થાય છે તેથી ઇન્ ધાતુમાં દિત્ય થાય. અહીં તો એ ધાતુ મન્ રહિત છે તેથી તે સૂત્ર તેને લાગુ ન પડતાં દિત્વ નહીં થઇ
YER
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
or perso
www.jainelibrary.org
| SR No. | 005538 |
| Book Title | Vyakaran Mahabhashya Navahnik Satik Gujarati Anuwad |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Pradyumna R Vora |
| Publisher | L D Indology Ahmedabad |
| Publication Year | 2004 |
| Total Pages | 718 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 18 MB |