Page Text
________________
અર્થ ભલે થાય. (પણ એમ અર્થ કરવાથી) યાચાર, હારવાર માં (સંજ્ઞા) કેવી રીતે થશે ? પરંતુ અહીં અવ્યય સંજ્ઞા થાય તેમ ઇચ્છવાનું શું પ્રયોજન છે ? એ માટે કે તેથી અવ્યયાવાભ્રુવઃ। અનુસાર (આમન્ત પછી આવતા સુપ્ નો ) લોપ થાય” ભલે એ રીતે ન થાય, પણ આમઃ ।એ(સૂત્ર)થી (લોપ) થશે. (આમઃ ।થી લોપ) સિદ્ધ નથી થતો,
लिग्रहणं तत्रानुवर्तते। लिग्रहणं निवर्तयिष्यते । यदि निवर्तते प्रत्ययमात्रस्य लुक्प्राप्नोति । इष्यते च प्रत्ययमात्रस्य। आतश्चेष्यत एवं ह्याह कृञ्चानुप्रयुज्यते लिटि इति । यदि च प्रत्ययमात्रस्य लुग्भवति तत एतदुपपन्नं भवति।
જે
કારણ કે (પૂર્વ સૂત્ર - મન્ત્રપ્તકરાર વહાવવામનો છે। માંથી ની અનુવૃત્તિ" થાય છે. હિની અનુવૃત્તિ અટકાવી શકાશે.જો (આમઃ । સૂત્રમાં) છિ ની અનુવૃત્તિ ન થાય તો (ગામન્ત પછી આવતા) કોઇ પણ પ્રત્યય નો લોપ થશે.” (સામન્ત પછી આવતા બધા જ પ્રત્યયનો લોપ થાય તે ઇષ્ટ છે અને તે એ માટે ઈષ્ટ છે કે ‘ગામન્ત પછી વિર્દી પ્રત્યો આવે ત્યારે આમન્ત ની પછી
થયું છે. તે પ્રમાણે હૈં નું હારવાર્ થયું છે. અહીં ર્િ એ ફ્ક્ત પ્રત્યય છે પણ તે માન્ત તેથી ,જે મ-કારાન્ત તૂ પ્રત્યય હોય તે અન્યવ એમ અર્થ કરવામાં આવે તો ધારવા, હરવામ્ ને અવ્યય સંજ્ઞા નહીં થાય, કારણ કે તે માન છે પણ તનથી.
139 હવે જો માન્ત ન્તમવયમ્। અર્થાત્ મ્ જેને અન્ત હોય તે વિન્ત ની અવ્યય સંજ્ઞા થાય છે એમ વ્યાખ્યાન કરવામાં આવે તો રવામ, હરવામ વગેરેની પાછળનો ત, પ્રત્યય ઞામઃ। સૂત્રથી લુપ્ત થયો હોવા છતાં પ્રત્યયલક્ષણને કારણે વન્ત ગણાશે અને તેને અન્ને મેં પણ છે. વળી વન્ત હોવાથી (વૃદ્ધિતતમાશ્ચ। પ્રમાણે) પ્રાતિપદિક સંજ્ઞા થશે અને તેથી હવામ્રાતિતાત્। પ્રમાણે મુક્ પ્રત્યય લાગશે પરંતુ આમન્ત અવ્યય હોવાથી અવ્યવાલાખુપઃ । પ્રમાણે તેનો તુ થશે. પરંતુ એ વ્યાખ્યાન પ્રમાણે પ્રતામી, પ્રતામઃ એ શબ્દોને પણ અવ્યય સંજ્ઞા ધવાનો પ્રસંગ આવશે. પ્રતામી વગેરે = + તમ્ ને વિક્ હૈં। પ્રમાણે વિવત્ અને અનુનાતિમ્ય વિવાહો વિસ્તૃત । પ્રમાણે દીર્ઘ થઇને પ્રતામ્ બને છે. વેરવૃત્ત્વ। પ્રમાણે વિવપ્નો લોપ થવા છતાં પ્રત્યયલક્ષણને કારણે પ્રતામ્ કૃદન્ત થશે અને ના ઉપર દર્શાવેલ વ્યાખ્યાન અનુસાર તે અવ્યય સંજ્ઞક થશે. પરિણામે ત્વયાનામુવ 1 વ્રતઃ એ રૂપો ઉપલબ્ધ નહીં થાય.
તેનું માન્ત શ્રવણ થાય છે તેથી જન્મેનન્ત પ્રમાણે જૂનો લોપ થયાનો પ્રસંગ આવતાં
175
,
કે રામ, વગેરેને અવ્યય સંજ્ઞા કરીને કર્યો હેતુ સિદ્ધ કરવા માગે છે ? એ જાણવા માટે પ્રશ્ન કર્યો છે. તેથી કહે છે કે જો અવ્યય સંજ્ઞા થાય તો અપાર્॰ પ્રમાણે વાવમ્ અને દયામ પછી આવતા સુપ્ નો લોપ થઇ શકે. કંપટ કહે છે રામ વગેરેની પાછળ આવતા સુ (F) નો લોપ ઇન પ્રમાણે થઇ સકે છે તેથી પપ વગેરેની મદદ લેવાની જરૂર નથી.આથી તે માટે ગામન્ત ને અવ્યય સંજ્ઞા કરવી બિનજરૂરી. લાગે છે, પરંતુ ખ્યાનુપુન્યતે સિટિ પ્રમાણે અનુપ્રયોગ (વિમાં પાછળ પ્રયોજ્વામાં આવતા હૈં. મૂ અને સ્ નં રૂપો ને) કારણે તેમને જિત્ય અને બહુત્વ હોય છે તેવો ખ્યાલ આવે છે તેથી દ્વિવચન અને બહુવચનના પ્રત્યય લાગે અને તેના લોપ માટે તેમને અય સંજ્ઞા થવી જોઇએ. આ દલીલ. દપિન ગણતાં(ના ) કહે છે કે સંખ્યા તો આણ્ વગેરેની પછી જેનો અવ્યવહિત રીતે પ્રયોગ (અનુપ્રયો। ) કરવામાં આવે છે તે વસ્તુઃ ચક્ષુઃ જેવાં તિ દ્વારા દર્શાવવામાં આવે છે તેથી કારવામ્ વગેરેને વિશે દ્વિવચન વગેરેનો કોઇ પ્રસંગ નથી. પરંતુ અવ્યય પછી બી વિભક્તિનાં એક્વચન આપે છે એ મત પ્રમાણે પિતીયાદ વિભક્તિના ગણ્ વગેરે પ્રત્યય આવે તો તેનો લોપ હાવ્॰ દ્વારા થઇ શકશે નહીં તેથી અવ્યવાવા થી લોપ થઇ શકે તે માટે તેમને અવ્યય સંજ્ઞા થાય તે જરૂરી છે.વળી અવ્યવસર્વનાત્રામ્॰ પ્રમાણે આમન્ત ને અર્ થવાનો સંભવ નથી કારણ કે તેનો સંખ્યા, કારક વગેરેને લગતી આકાંક્ષા રૂપ સંપૂર્ણ અર્થ વ્યક્ત થતો નથી (જુઓ પાનુપુષ્પને નિદિ ઉપરનું મા, મન્તમવપાર્ષદ તેનાપરિમાણોડર્થ કૃતિ હ્માડમુનો મધિતિ), તેથી તેને અન્ય અર્થ સાથે સંબંધ ન થઇ શકે, કારણ કે જેનો પૂરો અર્થ સમજાતો હોય તેનો જ અન્ય અર્થ સાથે સંબંધ સંભવી શકે. આથી અલાગી શકે તે માટે આમન્ત ને અવ્યયર્સના થાય તે ઇષ્ટ નથી.
२८६
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainellbrary.org
| SR No. | 005538 |
| Book Title | Vyakaran Mahabhashya Navahnik Satik Gujarati Anuwad |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Pradyumna R Vora |
| Publisher | L D Indology Ahmedabad |
| Publication Year | 2004 |
| Total Pages | 718 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 18 MB |