Vyakaran Mahabhashya Navahnik Satik Gujarati Anuwad

SR No.: 005538
Original Sutra Author: N/A
Author: Pradyumna R Vora
Publisher: L D Indology Ahmedabad
Publication Year: 2004
Total Pages: 718
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 18 MB

Page 312

જાણવાં. ઉપસર્જન (- ભૂત સર્વ વગેરે) નો પણ પ્રતિષેધ કરવાની જરૂર નથી. (કારણ કે). અનુપક્ષનૈનાતા એ સૂત્રનું પ્રત્યાખ્યાન” કરવામાં આવે છે તેના અમે મનપસર્નન મેં અત્ા એમ વિભાગ જ કરીશું. આ મ ગત્ એ વળી શું? (ત્યકારીનામ માં) મે -કાર અને ગડતરવિખ્યા માં) અત્ (મહું એ આદેશોનો) ઉપદેશ કરવામાં આવ્યો છે તે ઉપસર્જનભૂત ન હોય તે (ત્યાદ્રિ અને રતાર્લિ ) ના જાણવા. જો એમ હોય તો મતિયુwત્ ", અત્યમંત્ સિદ્ધ નથી થતાં. ( તો અમે કહીશું કે, આ મનપસર્નનાર્ એ) અનુપસર્નન મ મ ગત્ એમ પ્રશ્લિષ્ટ 40 નિર્દેશ છે, એટલે કે'
36 અર્થાત્ સર્વાઢિ ગણમાં જેમનો સમાવેશ કરવામાં આવ્યો છે તે સર્વ વગેરે જયારે કોઇની સંજ્ઞા ન હોય ત્યારે જ તેમની સર્વનામ સંજ્ઞા થાય છે તેમ જાણવું 37 સ્ત્રી પ્રત્યય પ્રકરણમાંના અનુપર્ણનાતા એ સૂત્રનું વાર્તિકકારે અનુપર્બન હામનિર્થ પ્રતિદિન તન્તવિધિપ્રતિષેધાતા એ વાર્તિકથી પ્રત્યાખ્યાન કર્યું છે, છતાં સૈન્મઃ જેવાં રૂપોને સિદ્ધ કરવા માટે ભાગકાર એ સૂત્રને પરિભાષા રૂપે સમજે છે. મે માંનો વાર શબ્દ મન્ પ્રત્યયાત્ત છે તેને હી લાગીને જે સારી શબ્દ થશે તેને સ્ત્રિો ઢા પ્રમાણે ઢ પ્રત્યય લાગે ત્યારે અંગ જારી હોવાથી તેની વૃદ્ધિ થશે, સુક્ષ્મ શબ્દમાં વૃદ્ધિ નહીં થાય પરિણામે મારેયઃ સિદ્ધ ન થઇ શકે, પરન્તુ અહીં તદન્તવિધિ કરવામાં આવે તો શુક્સ BIR એ સમગ્ર સમુદાયને હી લાગતાં જે શબ્દ થશે તે સમુદાયભૂત શબ્દ દ્રશ્ન પૂર્વે અંગ થવાથી શુક્સ માં જવૃદ્ધિ થતાં મારે થશે. આ સૂત્ર ઉપર શૂદ્વા પામહનૂર્વા એ (વાળ) માં મમહનૂર્વ શબ્દનું ગ્રહણ કરીને વાર્તિકકારે સૂચવ્યું છે કે અહીં તદન્તવિધિ થાય છે. 38 અનુપસર્નન મ ગત્ માં અનુપસર્નન એ લુપ્તષષ્ઠીક રૂપ છે, એટલે કે અનુપસર્નની એમ સમજવાનું છે. પરંતુ સુvi સુસુપૂર્વ ઇત્યાદિ પ્રમાણે તેના ષષ્ઠીના પ્રત્યાયનો લોપ થયો છે. ત્યાર પછીનો મ એ ચાનામઃ | થી જે નું વિધાન કરવામાં આવ્યું છે તે છે અને મત એ મહું હતાવિખ્ય પથગ્યા પ્રમાણે વિહિત મત (મ)ને સૂચવે છે. 39 મતિયુખત્ વગેરેમાં ગુખ૬, મમ્મદ્ એમતિ નાં ઉપસર્જન છે તેથી વિખ્યા મત પ્રમાણે ગત્ નહીં થઇ શકે એટલે કે એને અનુપસર્જનાત પરિભાષા લાગુ પડતી હોવાથી ઉપસર્જનભૂત પુષ્પદ્ પૂર્વે મ્યક્ નો અતૂ નહીં થઇ શકે પરિણામે મતિયુષ્ય અને અત્યમ એ રૂપો સિદ્ધ નહીં થાય. 40 એટલે કે મનુષસર્જનાત્ માં અનુપર્બન ગગ ગત્ એમ એક સાથે ચાર નં-કારનો પ્રશ્લેષ કરીને નિર્દેશ કર્યો છે. તેમાં મનુપસર્નને એ લુપ્તષઠીક નિર્દેશ છે, એટલે કે મનુપસર્નન એમ સમજવાનું છે. તે પછીનો જે મેં-કાર છે તે લુપ્તપંચમીક છે એટલે કે માત્ એમ સમજવાનું છે. પરિણામે “ અવIRાત્ પર સવાર-ન્નૌ તૈૌ અનુપસર્નના (અર્થાત્ -કાર પછી (ચલાલીનામ પ્રમાણે)જે આ થાય છે અને (મહું તરખ્યઃ૦ પ્રમાણે) જે અત્ થાય છે તે ઉપસર્જન ન હોય ત્યાં જ થાય છે]' એમ અર્થ સમજાશે. હવે અનુપસર્નનાર્ એ પરિભાષાને એ રીતે લેવાથી મતિયુમન્ , મમત્ જવામાં સુખ અને સમદ્ ગૌણ હોવા છતાં તેમની પછી આવતા પંચમીના ગર્ નો પંખ્યા અતા પ્રમાણે જે સત્ આદેશ થાય છે તે થઇ શકશે, કારણ કે એ અત્ નું વિધાન એં- કાન્ત પુષ્પ૬, અમદ્ પછી કરવામાં નથી આવ્યું. તેથી આ પરિભાષા અહીં ઉપસ્થિત નથી થતી.પરંતુ ત્યાવીનામા અનુસાર જે એ થાય છે તે -કારની પછી આવતા વ્યંજનને સ્થાને થાય છે તેથી આ પરિભાષા ઉપસ્થિત થશે અને તિતત્ જવામાં મેં નહીં થાય, કારણ કે ત્યાં ત્યદ્ર ઉપસર્જન છે.અહીં શંકા થઈ શકે કે ત્યવાહીનામા માં જે માં નું વિધાન કર્યું છે તે મેં-કારાન્તને વિશે નથી કરવામાં આવ્યું તેથી પ્રિયી હૈ મચા એ અર્થનો બહુવ્રીહિ કરતાં -કારાન્ત થવાનો પ્રસંગ આવશે તે જ રીતે તો સઃ સાવનત્વો અનુસાર જે સ-કારનું વિધાન કર્યું છે તે અવિશિષ્ટ રીતે કર્યું છે તેથી ઉપસર્જનને પણ થવાનો પ્રસંગ આવશે. કે. આ રીતે સમાધાન કરે છે
ત્યાવીનામ: | માં વગેરેની બાબતમાં મનુષણનાત્ એ પરિભાષાની ઉપસ્થિતિ થશે તેથી જેઓ ઉપસર્જન તરીકે પ્રયોજાયા ન હોય તેવાનું જ સૂત્ર વડે ગ્રહણ થશે એટલે કે ઉપસર્જન ન હોય તેવા ત્યક્ વગેરેને જ સૂત્ર લાગુ પડશે, તેમની સાથે આવેલા હોવાથી દ્વિ શબ્દ પણ તેવો જ અર્થાત ઉપસર્જનભૂત ન હોય તેવો જ લેવાશે. તો સ0 પ્રમાણે જે સ-કારને લગતી વિધિ છે તેમાં પણ ત્ય
२४७