Page Text
________________
ધાર:) व्याख्या-विवरण-विवेचनसमन्विता (१३७) उभयत्र तदतिरिक्तक्रियाऽभावात्, सत्स्वभावादिजन्याजनकत्वेन हेत्वयोगतोऽहेतुकत्वापत्तेश्च ॥
વ્યારા ..... शक्य आह-उभयत्र-भवनेऽभवने च तदतिरिक्तक्रियाऽभावात्-भवनाभवनातिरिक्तक्रियाऽभावात् । अभवनस्य नाशत्वेन हेत्वयोग इत्येतदपि समानमित्यभिधातुमाह-सत्स्वभावादिजन्याजनकत्वेन कारणेन हेत्वयोगतः कारणात् अहेतुकत्वापत्तेश्च भवनस्य, उत्पत्त्याद्यभाव इति क्रियायोगः । तथाहि-भवनं जन्योत्पादस्तस्यापि हेतुर्न युज्यते एवेति स हि सत्स्वभावजन्यजनकः, असत्स्वभावजन्यजनकः, उभयस्वभावजन्यजनकः, अनुभयस्वभावजन्यजनको वा भवेत् । सर्वथाऽपि दोषः । यदि सत्स्वभावं जन्यम्, कथं तज्जनकः ? अथासत्स्वभावमेव तत् तथापि कथं तज्जनकः ? उभयस्वभावत्वे विरोधः । अनुभयस्वभावत्वे अवस्तुता इत्युत्पादहेत्वभाव इति भावनीयम् ।।
અનેકાંતરશ્મિ .. ઉત્પત્તિ-નાશ કશું નહીં થાય, એમ અમે પણ કહી જ શકીએ.
(૧૩૭) બૌદ્ધ અભવનની તો એવી ક્યાં કોઈ ક્રિયા જ છે? કે જેથી તમે ભવનને અભવનક્રિયાના નિષેધરૂપ કહી શકો.
સ્યાદ્વાદીઃ એવું કથન તો ભવનમાં પણ શક્ય જ છે, કારણ કે ભવન પણ માત્ર ભવનક્રિયા સ્વરૂપ જ છે, છતાં તેના નિષેધને જો અભવન કહી શકાય, તો અભવન પણ માત્ર અભવનક્રિયાસ્વરૂપ હોવા છતાં તેના નિષેધને ભવન કેમ ન કહી શકાય?
(આશય : પૂર્વપક્ષ કહે છે – ભવનમાં ક્રિયા છે, તેથી તેનો અભાવ તે અભવન... અભવનમાં તો કશું છે જ નહીં... તો પછી તેનો અભાવ તે ભવન કેમ કહેવાય? તેનો ઉત્તર - ભવનમાં પણ ‘હોવા” સ્વરૂપથી ભિન્ન કોઈ ક્રિયા નથી... તેમ અભવનમાં પણ ન હોવા સ્વરૂપ ક્રિયા માની જ
શકાય છે.)
બૌદ્ધઃ અભવન તો નાશરૂપ હોઈ તુચ્છ હોવાથી, તેનું તો કોઈ જ કારણ નથી, જયારે ભવન તો વાસ્તવિક હોવાથી તેનું કારણ કેમ ન ઘટે ?
સ્યાદ્વાદીઃ કારણ કે વિકલ્પો ઘટતાં નથી. તે આ રીતે - ભવન એટલે કાર્યોત્પત્તિ. હવે ભવનનું જે કારણ છે, તે કેવા કાર્યને ઉત્પન્ન કરે ? (૧) સસ્વભાવી, (૨) અસત્વભાવી, (૩) ઉભયસ્વભાવી, કે (૪) અનુભયસ્વભાવી ? બધી જ રીતે દોષ આવશે.
(૧) પ્રથમ પક્ષ તો ન માની શકાય, કારણ કે કાર્ય જો સસ્વભાવી-વિદ્યમાન જ હોય, તો તેને ઉત્પન્ન શું કરવાનું ? એ તો છે જ... (૨) બીજો પક્ષ પણ અયુક્ત છે, કારણ કે કાર્ય જો અસતસ્વભાવી હોય, તો શશશૃંગની જેમ, તેને ઉત્પન્ન કરવું સંભવિત જ નથી.. (૩) એક જ ઠેકાણે સદ્-સિંદુ બંને સ્વભાવનો વિરોધ હોવાથી, કાર્યને ઉભયસ્વભાવી માનવારૂપ તૃતીય પક્ષ પણ અયુક્ત
૨. ‘હત્વોપરેશ' કૃતિ -પાઠ: ૨. “નચેત્યાર:' રૂતિ વ-પાઠ: I
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 005532 |
| Book Title | Anekantjaipataka Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Bhavyasundarvijay, Yashratnavijay |
| Publisher | Jingun Aradhak Trust |
| Publication Year | 2013 |
| Total Pages | 370 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 9 MB |