Page Text
________________
१२२ अनेकान्तजयपताका
(પ્રથમ: धानभेदतो धर्मसिद्धिप्रसङ्गादन्यतरस्याप्यभाव एवेति तदसत्त्वापत्तिरेव । (८९) एतेन 'अथ येनाप्याकारेण भेदस्तेनापि भेदश्चाभेदश्च' इत्याद्यपि निराकृतमेव । अन्योन्यव्याप्तितो जात्यन्तरात्मकत्वेन भेदाभेदपक्षे तदसम्भवात् केवलाकारानुपपत्तेः इतरानुविद्धस्य च
ચારહ્યા છે .... तत्त्वतः-परमार्थतः तदव्यतिरेकात्-एकस्वभाववस्त्वव्यतिरेकात् तद्भेदे च-व्यावृत्तिभेदे च तद्भेदोपपत्तेः-व्यावृत्तवस्तुभेदोपपत्तेः । एवं चाभिधानभेदतः-अभिधानभेदेन व्यावृत्तिलक्षणेन धर्मसिद्धिप्रसङ्गाद् व्यावृत्तीनामेव धर्मत्वेन तथा वस्तूनां भेदभावेन । न चैतदिष्यत इति अन्यतरस्याप्यभाव एवेति । तदसत्त्वापत्तिरेवेति व्याख्यातमेतत् । एतेनेत्यादि । एतेनअनन्तरोदितेन विरोधपरिहारेण 'अथ येनाप्याकारेण भेदः तेनापि भेदश्चाभेदश्च' इत्याद्यपि पूर्वपक्षवचनं निराकृतमेव । कुत इत्याह-अन्योन्यव्याप्तितो जात्यन्तरात्मकत्वेन भेदाभेदपक्षे
અનેકાંતરશ્મિ .... શક્તિભેદ (સ્વભાવભેદ) માનવો જરૂરી છે, જે એકાંત એકસ્વભાવી વસ્તુમાં અસંભવિત છે.
પૂર્વપક્ષ એક જ વ્યાવૃત્તિરૂપ) સ્વભાવી વસ્તુનો, અધર્મીથી વ્યાવૃત્તરૂપે ધર્મી તરીકે અને અધર્મથી વ્યાવૃત્તરૂપે ધર્મ તરીકે ઉલ્લેખ થઈ જશે. આમ, સ્વભાવભેદ વિના પણ, વસ્તુનો વ્યાવૃત્તિભેદ ધર્મ-ધર્મારૂપે ઉલ્લેખ થઈ જશે...
ઉત્તરપક્ષ વ્યાવૃત્તિ પણ, વસ્તુથી સર્વથા જુદી ન હોવાથી, વસ્તુરૂપ જ છે, કારણ કે વ્યાવૃત્તિભેદ વસ્તુભેદ છે... (આ વાતનું હમણાં જ આગળ સ્પષ્ટીકરણ થશે.) જો વ્યાવૃત્તિ અને વસ્તુ અભિન્ન ન હોય, તો વ્યાવૃત્તિના ભેદે વસ્તુનો ભેદ ન થાય...
વ્યાવૃત્તિ એ ખાલી નામ જુદું આપ્યું છે, બાકી તેના ભેદથી વસ્તુનો ભેદ પડતો હોવાથી, વ્યાવૃત્તિ એ ધર્મરૂપ જ સિદ્ધ થશે. (આશય એ કે ઘટવ ધર્મ, પટાદિથી જુદો પડતો હોવાથી જ ઘટનો ધર્મ કહેવાય છે ને પટવ પટનો ધર્મ કહેવાય છે, તેમ અઘટવ્યાવૃત્તિથી ઘટ કહેવાય છે ને અપટવ્યાવૃત્તિથી પટ કહેવાય છે... આમ, વ્યાવૃત્તિના ભેદથી વસ્તુનો ભેદ પડતો હોવાથી તે પણ ધર્મ જ છે.)
એટલે (વ્યાવૃત્તિ પણ ધર્મ સ્વરૂપ જ હોવાથી), વ્યાવૃત્તિ માનવા છતાં પૂર્વોક્ત આપત્તિઓ (શક્તિભેદ વિના કાર્યભેદ ન ઘટે વગેરે)નો પરિહાર થતો નથી, એટલે જો ધર્મ-ધર્મીનો એકાંત અભેદ હોય, તો એકનો અભાવ અને તેનાથી બીજાનો પણ અભાવ થશે જ...
- અનેકાંતવાદની નિર્દોષતા * (૮૯) એમ અનેકાંતવાદમાં વિરોધનો પરિહાર હોવાથી, પૂર્વપક્ષમાં તમે જે કહ્યું હતું કે “જે १. अनेकान्तवादप्रवेशटिप्पनके द्वे पद्ये, यथाहि"न नरो नर एवेति न सिंह: सिंह एव वा । शब्दविज्ञानकार्याणां भेदाज्जात्यन्तरं हि तत् ।। न नरः सिंहरूपत्वात् न सिंहो नररूपतः । सामानाधिकरण्येन नरसिंह: प्रतीतितः ॥"
૨. “મેટ્રેડપિ વ્યવૃત્તિ' તિ ટુ-પાઠ:I રૂ. ‘વ્યારા તમેવ તત્' રૂતિ -પઢિ:. ૪. તિર્થ પ્રેક્ષ્યતાં છતાં પૃષ્ઠમ્ |
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 005532 |
| Book Title | Anekantjaipataka Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Bhavyasundarvijay, Yashratnavijay |
| Publisher | Jingun Aradhak Trust |
| Publication Year | 2013 |
| Total Pages | 370 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 9 MB |