Page Text
________________
अधिकार: )
व्याख्या - विवरण - विवेचनसमन्विता
ऽसम्भवात् । ततश्च धर्माणाम् अभ्यन्तरीकृतधर्मिस्वरूपत्वात् धर्मिणोऽपि चाभ्यन्तरीकृतधर्मस्वरूपत्वाद् भेदाभेद इति । प्रतीतिसचिवनिमित्तभेदे सति विरोधात् इत्यपि यदुक्तं
..... व्याख्या
त एव च धर्मास्तद्धर्मिधर्मस्वभावा इति एवम्भूतस्य । किमित्याह - धर्मेभ्योऽन्यत्वे सति, धर्मिणः सकाशादिति गम्यते । किमित्याह-धर्मिणोऽसम्भवात् । तद्धर्मधर्मिस्वभावत्वस्यापि धर्मत्वात् र्तस्य च ततो व्यतिरिक्तत्वेन धर्मिणो नि:स्वभावत्वात् तस्येति सङ्गायोगः । ततश्चेत्यादि । ततश्चएवं च सति धर्माणामभ्यन्तरीकृतधर्मिस्वरूपत्वात् इतरेतरव्याप्त्या धर्मिणोऽपि चाभ्यन्तरीकृतधर्मस्वरूपत्वात् उक्तादेव हेतोः । किमित्याह-भेदाभेद इति; अन्यथा तत्तत्त्वायोगः, एवं च प्रतीतिसचिवनिमित्तभेदे-प्रतीतिसहायनिमित्तभेदे सति, धर्मधर्मिणोर्भेदाभेदं प्रतीति प्रक्रमः ।
११७
-
...अनेअंतरश्मि
અને (B) ઘટ વગેરે ધર્મી તે ‘શ્યામત્વાદિ ધર્મને કારણે ધર્મી’રૂપ સ્વભાવને પામે છે - આમ ધર્મ અને ધર્મી બંને પરસ્પર પ્રતિબદ્ધ છે....
હવે ધર્મોથી જો ધર્મ જુદા હોય, તો – તેનો ધર્મિત્વરૂપ સ્વભાવ પણ એક પ્રકા૨નો ધર્મ જ હોવાથી (કારણ કે ધર્મીનો સ્વભાવ એમ ષષ્ઠી, તે ધર્મી અને સ્વભાવ વચ્ચેના ભેદને જણાવે છે, તે સ્વભાવને ધર્મ માનો તો જ ઘટી શકે એટલે તે) - ધર્મિત્વરૂપ સ્વભાવ પણ ધર્મીથી જુદો થશે, ધર્મી નિઃસ્વભાવ બની જશે અને તો ઘટાદિનું ધર્મિત્વ (સ્વભાવ) જ ન રહેતાં, તે ધર્મી નહીં રહે.
અને એટલે તો “કૃષ્ણત્વ વગેરે ધર્મો ઘટરૂપ ધર્મીના છે’” – એમ ધર્મ-ધર્મીનો સંબંધ જ નહીં ઘટે, કારણ કે સંબંધ દ્વિષ્ઠ (બે પદાર્થમાં રહેલો) હોય છે, જો બેમાંથી કોઈ એક પદાર્થ ન હોય, તો પણ તે સંબંધનું અસ્તિત્વ નહીં ઘટે.. પ્રસ્તુતમાં ધર્મ-ધર્મીનો સંબંધ,જો ધર્મ-ધર્મી બંનેનું અસ્તિત્વ હોય તો જ ઘટી શકે, પણ પૂર્વોક્ત રીતે જો ધર્મીનો અભાવ થઈ જાય તો તે સંબંધ ઘટી શકે નહીં.
.... विवरणम् ..
धर्मिणा धर्मरूपः स्वभावो येषां ते तथा । परस्परप्रतिबद्धस्वरूपो हि पदार्थानां धर्मधर्मिभाव:, अतो न यैः कैश्चिद् धर्मैर्धर्मी भवति, नापि येन तेन धर्मिणा धर्मा इति वैशेषिकाद्यभिप्रायः ।।
78. धर्मिणो नि:स्वभावत्वादिति । एवं हि तस्य धर्मिणः स्वभाव इति भेदलक्षणषष्ठीनिर्देशान्यथानुपपत्त्या स्वभावत्वस्यापि धर्मत्वमापतितं धर्माणां च धर्मिणोऽत्यन्तभेदात् स्वभावस्यापि धर्मिणः सकाशाद् व्यतिरेकप्राप्तेः तद्व्यतिरेके च धर्मिरूपस्यान्यस्याभावात् धर्म्येव न स्याद् यदाधारा धर्मा भवता प्रपञ्च्यन्ते ततस्तस्य धर्मा इति सम्बन्धाभाव एव द्विष्ठत्वात् सम्बन्धस्य ||
१. 'तस्य ततो' इति ड-पाठः । २. 'भूतधर्म०' इति घ-ड-पाठः । ३. 'तत्तच्चायोगः' इति ङ-पाठः । ४. ' षष्ठीनिर्देशो ऽन्यथा०' इति च पाठः । ५. पूर्वमुद्रिते त्वत्र 'णोऽभ्यन्तरभे० ' इत्यशुद्धपाठः, अत्र तु N - प्रतानुसारेण संमाजित: । . ६. 'तद्व्यतिरेकः प्राप्तः तद्०' इति च पाठः । ७. 'रूपस्याभावात्' इति क- पाठः, पूर्वमुद्रिते त्वत्र 'रूपस्यान्योन्यस्या' इति पाठः, तस्य च क्षतिग्रस्तत्वात् N - प्रतानुसारेण शुद्धिः कृता ।
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 005532 |
| Book Title | Anekantjaipataka Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Bhavyasundarvijay, Yashratnavijay |
| Publisher | Jingun Aradhak Trust |
| Publication Year | 2013 |
| Total Pages | 370 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 9 MB |