Page Text
________________
अनेकान्तजयपताका
( प्रथमः
३६ Co
ऽभ्युपगमात्, किन्तु पूर्वोत्तरक्षणप्रविभागेन प्रबन्धवृत्त्या । न ह्यस्य पर्यायाणामिवोच्छेदः,
व्याख्या
कुत इत्याह-- परिणांमानित्यताऽभ्युपगमात् कारणात् । किन्तु एवं नित्यमभ्युपगम्यते इत्याहपूर्वोत्तरक्षणप्रविभागेन । अयं पूर्वः, अयमुत्तरः, अयमनयोः प्रविभागोऽत्यन्तभेदरूप इत्येवम्भूतेन प्रबन्धवृत्त्या हेतुभूतया । न ह्यस्य-द्रव्यस्य पर्यायाणामिवोच्छेदः पूर्वोत्तर
अनेडांतरश्मि
પરિણામ-અનિત્યતા માનીએ છીએ. પરિણામ એટલે દ્રવ્યનું અલગ-અલગ પર્યાયરૂપે ગમન... વસ્તુનું સર્વથા સ્થાયિત્વ કે સર્વથા વિનાશ તે પરિણામ તરીકે ઇષ્ટ નથી... (એટલે અમારે મતે અનિત્યતા परिणाम३ये ४ छे, निरन्वयनाश३पे नहीं...)
પ્રશ્ન : તો પછી સ્યાદ્વાદમતે નિત્યતા કેવી હોય ?
ઉત્તર : વસ્તુ પૂર્વક્ષણમાં પણ હોય છે, ઉત્તરક્ષણમાં પણ હોય છે... એ બંને ક્ષણકાલીન અવસ્થા જુદી જુદી છે, પણ એ બે વચ્ચે સંબંધ છે, પૂર્વાવસ્થાના ત્યાગથી જ ઉત્તરાવસ્થા ઉત્પન્ન થાય છે... આ સંબંધથી જ જે અસ્તિત્વમાં આવે છે, તે અન્વયી એવું દ્રવ્યત્વ છે અને તેને લઈને જ અમે નિત્યત્વ भानीञे छे.... ‘अर्थात्, प्रतिक्षणे पर्यायो भिन्न छे, पए। तेमां खेड ४ द्रव्य रहेसुं छे, तेने आश्रयीने नित्यता छे... छा.त. नरम्भांथी तिर्यय-मनुष्य थवा पर पए, आत्म३य द्रव्यत्वेन नित्यता छे... વળી, દ્રવ્યમાં હંમેશા, પૂર્વ-ઉત્તર ક્ષણ એવો વિભાગ થઈ જ શકે... પણ તે રૂપે તેનો ઉચ્છેદ झ्यारेय थतो नथी. (अर्थात् भेड अन्वयी पछार्थ तो रहे ४...)
विवरणम्
15. परिणामानित्यताऽभ्युपगमादिति ।
“परिणामो ह्यर्थान्तरगमनं न च सर्वथा व्यवस्थानम्
न च सर्वथा विनाश: परिणामस्तद्विदामिष्टः ।।”
इति उक्तलक्षणेन परिणामेन, न तु निरन्वयक्षणक्षयितयाऽनित्यता, तस्या अनभ्युपगमात् । ततश्च न कूटस्थनित्यताया अवकाशः ।।
16. प्रबन्धवृत्त्या हेतुभूतयेति । प्रकृष्टोऽन्यबन्धेभ्यो विलक्षणः पूर्वावस्थापरित्यागेन उत्तरावस्थारूपतया परिणमनेन यो बन्ध: - सम्बन्धः स 'प्रबन्ध' इत्युच्यते । तेन वृत्ति:- वर्तनं स्वभावलाभो यः पदार्थानां तया हेतुभूतया नित्यत्वमभ्युपगम्यते । इदमप्युक्तं भवति-पूर्वोत्तरयोः क्षणयोः कालसमयलक्षणयोर्नारकमनुष्यत्वयोरिव परस्परं यः प्रविभागोऽत्यन्तभेदरूपस्तेनोपलक्षिता या प्रबन्धवृत्तिः सर्वक्षणेषु एकद्रव्यानुवृत्तिलक्षणा तया नित्यत्वमास्थीयते जैनैः, प्रतिक्षणं पर्यायेषु वर्तमानेष्वपि या द्रव्यानुवृत्तिस्त्रिकालकोटिस्पर्शिनी सा नित्यतेति परमार्थः ॥
१. आर्याच्छन्दोनिबद्धमिदं पद्यं स्थानाङ्ग - (सू. ५३७) टीकायां अवतरणरूपेण श्रीअभयदेवसूरिणोल्लिखितम् । २. 'क्षियतया नित्यता' इति पूर्वमुद्रितपाठः, अत्र M - प्रतपाठ: ।
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 005532 |
| Book Title | Anekantjaipataka Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Bhavyasundarvijay, Yashratnavijay |
| Publisher | Jingun Aradhak Trust |
| Publication Year | 2013 |
| Total Pages | 370 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 9 MB |