Page Text
________________
ધર:) व्याख्या-विवरण-विवेचनसमन्विता
द्वयपक्षोऽपि चायुक्तो विकल्पानुपपत्तितः । तेनानेकान्तवादोऽयमज्ञैः समुपकल्पितः ॥""
(१७) किञ्च संविनिष्ठा विषयव्यवस्थितयः । न च सदसद्रूपं वस्तु संवेद्यते, उभयरूपस्य संवेदनस्याभावात् । तथाहि-नाक्षजे विज्ञाने सदसत्त्वे प्रतिभासेते, असत्त्व
...ચાહ્ય
.... किञ्चातो भेदे नैकं वस्तु अनेक स्यात्, अनेकत्वादेव, अभेदेऽपि न युज्यते एकमनेकम्, एकत्वादेव । द्वयपक्षोऽपि चायुक्तो भेदाभेदपक्षः । कुत इत्याह-विकल्पानुपपत्तितः । इयं चोक्तवद् योजनीया । तेनानेकान्तवादोऽयमज्ञैः प्राणिभिः समुपकल्पित इति ॥
इहैवाभ्युच्चयमाह किञ्चेत्यादिना । किञ्चायमपरो दोषः । संविन्निष्ठाः-संवेदनपर्यवसाना विषयव्यवस्थितयः-विषयमर्यादाः । यदि नामैवं ततः किमित्याह-न च सदसद्रूपं वस्तु संवेद्यते । कुत इत्याह-उभयरूपस्य संवेदनस्याभावात् । एतदेव भावयति तथाहीत्यादिना । तथाहि नाक्षजे विज्ञान, इन्द्रियज्ञाने इत्यर्थः, सदसत्त्वे प्रतिभासेते । कुत इत्याह-असत्त्वस्या......... ...... .... અનેકાંતરશ્મિ
ક હોય, તો બધા ધર્મો ધર્મી સ્વરૂપ હોવાથી માત્ર ધર્મ જ છે, એક જ છે, તે અનેકરૂપ હોવો સિદ્ધ નહીં થાય...
અને વિકલ્પો સંગત ન થઈ શકવાથી, ધર્મ-ધર્મીનો ભેદભેદ પણ અયુક્ત છે, તેથી આ અનેકાંતવાદ માત્ર અજ્ઞાની પ્રાણીઓ વડે કલ્પાયો છે, વાસ્તવમાં છે જ નહીં.”
- સંવેદનના આધારે પણ અનેકરૂપતા અસંગત : (૧૭) વિષયની વ્યવસ્થા સંવેદન-જ્ઞાનના આધારે થાય છે. ભાવ એ કે વિષય-ઘટ, તેની સિદ્ધિતેના સ્વરૂપની સિદ્ધિ જ્ઞાન દ્વારા જ થાય છે. જેનું જ્ઞાન થાય છે, તે જ વસ્તુ હોય છે. જેનું જ્ઞાન થાય છે, તેવી જ વસ્તુ હોય છે... - તેથી, વસ્તુ જો સદસરૂપ માનવી હોય, તો પહેલા સદસરૂપ વસ્તુનું સંવેદન થવું જરૂરી છે, પણ વસ્તુ સદસરૂપ છે – એવું સંવેદન જ નથી થતું, કારણ કે સદસદાકારે જ્ઞાનનો અનુભવ જ નથી થતો.
આશય એ કે, જ્ઞાનમાં જે આકાર ભાસે, તે જ આકારે વિષયની વ્યવસ્થા થાય છે. જેમ જ્ઞાનમાં ઘડાનું “મટીરૂપે સંવેદન થયું, તો ઘડો ‘માટીનો જ છે” એવો નિર્ણય થાય, તેમ વસ્તુનું સંવેદન જો સદસદાકારે થાય, તો વસ્તુને “સદસરૂપ માની શકાય, પણ તેવું સંવેદન થતું જ નથી.
પ્રશ્ન: સદસ આકારે સંવેદન નથી થતું –એવું તમે શી રીતે કહો છો?
ઉત્તર : કારણ કે, ઇન્દ્રિયજન્ય પ્રત્યક્ષમાં, કે અનુમાનમાં - બંનેમાંથી એકેમાં સદસ આકારનો પ્રતિભાસ થતો નથી. તે આ રીતે -
૨. અનુકુન્ ૨. જ્ઞાનાયત્તા રૂત્વર્થઃ 1 રૂ. ‘સંવેદ્રનામાવતિ' તિ -પઢિ: ૪. ‘નાક્ષનવિજ્ઞાને' તિ -પઢિ: I
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 005532 |
| Book Title | Anekantjaipataka Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Bhavyasundarvijay, Yashratnavijay |
| Publisher | Jingun Aradhak Trust |
| Publication Year | 2013 |
| Total Pages | 370 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 9 MB |