Page Text
________________
अधिकारः) व्याख्या-विवरण-विवेचनसमन्विता
२९ (१५) किञ्च भेदाभेदमभ्युपगच्छता अवश्यमेवेदमङ्गीकर्त्तव्यम्, इह धर्मधर्मिणोधर्मधर्मितया भेदः स्वभावतः पुनरभेदः । स्वभावतोऽपि हि तयोर्भेदेऽङ्गीक्रियमाणे परस्परतः प्रविभक्तरूपं पदार्थद्वयमेवाङ्गीकृतं स्यात्, न पुनरेकं द्विरूपमिति । तदत्रापि निरूप्यते-न हि अनासादितस्वभावभेदयोधर्मधर्मिणोधर्मर्धर्मितयाऽपि भेदो युज्यते । तथाहि-यदि यो धर्मस्य स्वभावः स एव धर्मिणोऽपि; एवं सत्यसौ धर्मी धर्म एव स्यात्,
......... ....... व्याख्या .................. किञ्चेत्यादि । किञ्च भेदाभेदमभ्युपगच्छता परेण अवश्यमेवेदमङ्गीकर्त्तव्यम्, इहपक्षे धर्मधर्मिणोधर्मधर्मितया भेदः नियतस्वरूपतया, स्वभावतः पुनरभेदः, वस्तुत्वेनेत्यर्थः । किमित्येतत् एवमित्याह-स्वभावतोऽपि हि तयोः-धर्मधर्मिणोर्भेदऽङ्गीक्रियमाणे परस्परतः प्रविभक्तरूपं पदार्थद्वयमेव धर्मर्मिरूपमङ्गीकृतं स्यात्, न पुनरेकं वस्तु द्विरूपमिति । यदि नामैवं ततः किमित्याशङ्क्याह-तदत्रापि निरूप्यते-न हि-नैव अनासादितस्वभावभेदयोधर्मधर्मिणोधर्मधर्मितयाऽपि नियतस्वरूपतया भेदो युज्यते । एतदेव भावयति तथाहीत्यादिना । तथाहि-यदि यो धर्मस्य स्वभावः वस्तुत्वलक्षणः स एव धर्मिणोऽपि, नान्यः ।
................. मनेतिरश्मि ....... नथी.
ને તૃતીય વિકલ્પની વિશેષ સમીક્ષા (૧૫) ધર્મ-ધર્મી વચ્ચે જો ભેદભેદ સ્વીકારવો હોય, તો પણ આટલું તો અવશ્ય સ્વીકારવું જ ५७शे -
ધર્મ અને ધર્મીનો ધર્મ-ધર્મિવેન ભેદ છે, એટલે કે ઘટવેન ઘટ જુદો અને ધર્મત્વેન તેના ધર્મો જુદા અને ધર્મ-ધર્મીનો સ્વભાવતયા અભેદ છે, અર્થાત વસ્તુત્વેન ધર્મ-ધર્મી બંને એક છે. જેમ આચાર્યઆચાર્યત્વેન અને સાધુત્વેન જુદા હોવા છતાં વ્યક્તિત્વેન એક જ છે, તેમ પ્રસ્તુતમાં પણ સમજવું.
प्रश्न : धर्म-धानो स्वभावतया (=पस्तुत्वेन) ५४ मे मानवामi aiधो शुं ?
ઉત્તરઃ તો વસ્તુત્વેન ધર્મ-ધર્મી બંનેનું સ્વતંત્ર અસ્તિત્વ સિદ્ધ થશે અને તો – ધર્મ તે ધર્મરૂપ ન બની શકવાથી – એક જ વસ્તુની ઉભયાત્મક્તા સંગત થશે નહીં.
માટે, ધર્મ-ધર્મિત્વેન બંનેનો ભેદ અને સ્વભાવતયા બંનેનો અભેદ માનવો જ જોઈએ, તો જ તમારું કથન સંગત થશે.
પણ, આ માન્યતા અંગે અમારે કહેવું છે કે, ધર્મ-ધર્મીનો ધર્મ-ધર્મિત્વેન પણ ત્યારે જ ભેદ મનાય કે જ્યારે બંનેના સ્વભાવનો ભેદ હોય. જો બંનેનો સ્વભાવ જુદો ન હોય, તો બંનેનો ભેદ પણ न घटे. ते मारीते -
१. 'धर्मनियतरूपतया भेदः धर्मिस्वभावतः' इति क-पाठः ।
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 005532 |
| Book Title | Anekantjaipataka Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Bhavyasundarvijay, Yashratnavijay |
| Publisher | Jingun Aradhak Trust |
| Publication Year | 2013 |
| Total Pages | 370 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 9 MB |