Page Text
________________
ભાવાર્થ આમ છે કે-હું જ્ઞાયક અને સમસ્ત છ દ્રવ્યો મારાં શેય એમતોનથી. તો કેમ છે? આમ છે - “જ્ઞાનયજ્ઞાન તુમાર:” “જ્ઞાન” અર્થાત્ જાણવારૂપ શક્તિ, શેય અર્થાત્ જાણવા યોગ્ય શક્તિ જ્ઞાતા અર્થાત્ અનેક શક્તિ એ બિરાજમાન વસ્તુમાત્ર, એવા ત્રણ ભેદ મારું સ્વરૂપ માત્ર છે, એવા શેયરૂપ છું. ભાવાર્થ આમ છે કે- હું પોતાના સ્વરૂપને વેદવેદકરૂપે જાણું છું તેથી મારું નામ શાન, હું પોતા વડે જણાવા યોગ્ય છું તેથી મારું નામ શેય, એવી બે શક્તિઓથી માંડીને અનંત શક્તિરૂપ છું તેથી મારું નામ જ્ઞાતા; એવા નામભેદ છે, વસ્તુભેદ નથી. કેવો છું? “જ્ઞાનર જોવા ” (જ્ઞાન) જીવ જ્ઞાયક છે, (ય) જીવશેયરૂપ છે, એવો જે વચનભેદતેનાથી ભેદને પામું છું. ભાવાર્થ આમ છે કે-વચનનો ભેદ છે, વસ્તુનો ભેદ નથી.
(સમયસાર કળશ- ૨૭૧) જ્ઞાન-અનુભવઃ • સ્વ આત્મગ્રહણમાં નિશ્ચયથી મન જ ઉપયોગી છે પરંતુ એટલું વિશેષ છે કે વિશિષ્ટ દશામાં તે મન પોતે જ જ્ઞાનરૂપ થઈ જાય છે. “મન જ શાતા અને શેયના વિકલ્પોથી રહિત થઈને પોતે જ જ્ઞાનમય થઈ જાય છે તેથી જ્ઞાન દ્વારા જ સમ્યગ્દષ્ટિજીવને અતીન્દ્રિય આત્માનો અતીન્દ્રિય પ્રત્યક્ષ થવો યુક્તિ સંગત છે'. દ્રવ્ય મન દ્વારા પ્રવર્તતો જ્ઞાનનો ઉપયોગ તેને ભાવ મન કહેવામાં આવે છે. . તે ઉપયોગ દ્વારા હિત-અહિતનો તેમ જ હેય-ઉપાદેયતત્ત્વનો નિર્ણય થઈ શકે છે. પરંતુ તે ઉપયોગની દિશા બહિર્મુખ હોવાથી તેનાથી આત્માનુભવ
થઈ શકતો નથી. તેથી આત્માનુભવમાં તો તે ઈદ્રિયજ્ઞાન કાર્ય સાધક નથી. • પરંતુ જ્યારે તે ઉપયોગને પલટીને - અંતર્મુખ થઈને સ્વાત્માને ગ્રહણ કરે છે
ત્યારે તે ઉપયોગ અતીંદ્રિય જ્ઞાનરૂપ થઈ જાય છે. તેથી તે ‘મન’ જ અર્થાત્ મન દ્વારા વર્તતો ઉપયોગ” જ જ્ઞાતા- શેયના વિકલ્પોથી રહિત થઈને સ્વયં જ જ્ઞાનમય થઈ જાય છે. અને સર્વ પ્રદેશે વ્યાપ્ય વ્યાપકપણે અતીન્દ્રિય
પ્રત્યક્ષ જ્ઞાનરૂપે પરિણમી જાય છે. • અહીંબહિર્મુખભાવછૂટી જવાથી‘મનપાવૈવિશ્રામ’ એવું નામ અનુભવદશાને
શ્રી બનારસી દાસે આપેલું છે.
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 005526 |
| Book Title | Jain Darshan Amulya Tattva Chintan |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ramniklal Savla |
| Publisher | Ramniklal Savla |
| Publication Year | |
| Total Pages | 346 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 6 MB |