Jain Darshan Amulya Tattva Chintan

SR No.: 005526
Original Sutra Author: N/A
Author: Ramniklal Savla
Publisher: Ramniklal Savla
Total Pages: 346
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 6 MB

Page 24

૧૫
ચિંતવન છૂટીને નિર્વિકલ્પ આત્મ અનુભવ તે નિશ્ચય મોક્ષમાર્ગ છે, તે સાધ્ય છે તથા જ્યાં જે મોક્ષમાર્ગ તો નથી પરંતુ મોક્ષમાર્ગનું નિમિત્ત છે વા સહચારી છે તેને ઉપચારથી મોક્ષમાર્ગ કહીએ તે વ્યવહાર મોક્ષમાર્ગ છે.
♦ નિશ્ચયે વીતરાગભાવ જ મોક્ષમાર્ગ છે, વીતરાગભાવો અને વ્રતાદિકમાં સ્થંચિત કાર્ય-કારણપણું છે. નૈમિત્તિક (કાર્ય), નિમિત્ત (કારણ) છે. માટે વ્રતાહિને મોક્ષમાર્ગ કહો, પણ તે કહેવામાત્ર જ છે.
ધર્મપરિણત જીવને વીતરાગભાવની સાથે જે શુભભાવરૂપ રત્નત્રય (વ્યવહાર દર્શન - જ્ઞાન- ચારિત્ર) હોય છે તેને વ્યવહારનય દ્વારા ઉપચારથી વ્યવહાર મોક્ષમાર્ગ કહ્યો છે. જોકે તે રાગભાવ હોવાથી બધુંમાર્ગ જ છે એવો નિર્ણયકરવો જોઈએ. એક નિશ્વય મોક્ષમાર્ગ છે તથા એક વ્યવહાર મોક્ષમાર્ગ છે, એ બે મોક્ષમાર્ગ માનવા મિથ્યા છે.
॥ મોક્ષમાર્ગમાં ઉપદેશનું સ્વરૂપ :
જે શાસ્ત્ર મોક્ષમાર્ગનો પ્રકાશ કરે તે જ શાસ્ત્ર વાંચવા સાંભળવા યોગ્ય છે. મોક્ષમાર્ગ તો એક વીતરાગભાવ છે માટે જે શાસ્ત્રોમાં કોઈ પ્રકારે રાગદ્વેષ માહે ભાવોનો નિષેધ કરી વીતરાગભાવનું પ્રયોજન પ્રગટ કર્યું હોય તે જ શાસ્ત્રો વાંચવા-સાંભળવા યોગ્ય છે.
વળી જે જૈન ધર્મનોદ્દઢ શ્રદ્ધાળુ છે, અનેક પ્રકારનાં શાસ્ત્ર સાંભળવાથી જેની બુદ્ધિ નિર્મળ થઈ છે, વ્યવહાર- નિશ્વયાદિકનું સ્વરૂપ યથાર્થપણે જાણી સાંભળેલા અર્થને યથાવત નિશ્વય જાણી અવધારે છે, પ્રશ્ન ઊપજે તો અતિ વિનયવાન થઈ પ્રશ્ન કરે છે અથવા પરસ્પર અનેક પ્રશ્નોત્તર વડે વસ્તુનો નિર્ણય કરે છે, શાસ્ત્રાભ્યાસમાં અતિ આસક્ત છે તથા ધર્મબુદ્ધિપૂર્વક નિંદ્ય કાર્યોનો ત્યાગી થયો છે; એવા જીવ શાસ્ત્રોના શ્રોતા જોઈએ. હવે મિથ્યા દૃષ્ટિજીવોને મોક્ષમાર્ગનો ઉપદેશ આપી તેમનો ઉપકાર કરવો એ જ ઉત્તમ ઉપકાર છે. શ્રી તીર્થંકર-ગણધરાઢિ પણ એવો જ ઉપકાર કરે છે.
જૈન મતમાં ઉપદેશ ચાર અનુયોગ દ્વારા આપ્યો છે.
૧. પ્રથમાનુયોગ
૨. કરણાનુયોગ
*
૩. ચરણાનુયોગ
૪. દ્રવ્યાનુયોગ; એ ચાર અનુયોગ છે.
પ્રથમાનુયોગ: જ્યાં તીર્થકર ચક્રવર્તી આદિ મહાન પુરુષોનાં ચરિત્ર જેમાં નિરૂપણ કર્યા છે તે પ્રથમાનુયોગ છે.