Page Text
________________
૧
૦ ૪
નથી તથા જ્ઞાનરૂપે પરિણમતાં કર્મનો અભાવ થયો માટે કર્મનો અભાવ થયો તેથી જ્ઞાનરૂપે પરિણમ્યો એમ પણ નથી. જ્ઞાન અને આત્મા એક છે એમ જે જ્ઞાનમાં પોતાપણે વર્તતો પરિણમ્યો તે દર્શનમોહનો અભાવ છે માટે પરિણમ્યો છે એમ નથી તથા દર્શન મોહનો ઉદય છે માટે મોહભાવે પરિણમ્યો એમ પણનથી. (બંન્નેની પરિણમનધારા સ્વતંત્ર છે) નિમિત્ત છે, બસ એટલી વાત છે. પરમાણુંમાં કર્મરૂપ અવસ્થા થવાનો તેનો સ્વકાળ છે. તેથી પોતાની યોગ્યતાથી કર્મરૂપ પરિણમે છે. જીવના વિકારી ભાવને નિમિત્ત માત્ર કરીને કર્મ પોતે પોતથી જ પરિણમતું ત્યાં એકઠું થાય છે. આ રીતે જીવ અને પુદ્ગલનો પરસ્પર અવગાહ જેનું લક્ષણ છે, એવા સંબંધરૂપ બંધ સિદ્ધ થાય છે. અહીં ત્રણ પ્રકારના સંબંધ બતાવ્યા છે. * જ્ઞાન અને આત્માનો તાદાભ્યાસિદ્ધ સંબંધ. * રાગ અને આત્માનો સંયોગ સિદ્ધ સંબંધ.
* કર્મ અને આત્માનો પરસ્પર અવગાહસિદ્ધ સંબંધ. • કે વસ્તુનો સ્વભાવ જ્ઞાન અને વસ્તુ ધ્રુવ આત્મા એ બેનો તાદામ્યસિદ્ધ
સંબંધ છે અને તેમાં અભેદભાવે પરિણમવું તે ધર્મ છે. * રાગ અને આત્માનાં સંયોગસિદ્ધ સંબંધ છે છતાં બે ને એક માનીને
પરિણમવું તે અજ્ઞાન છે. * કર્મ અને આત્માનો એક ક્ષેત્રાવગાહ સંબંધ છે. એટલે કે કર્મ અને
આત્મા પરસ્પર એક ક્ષેત્રમાં વ્યાપીને સંનિકટ રહે એવા સંબંધરૂપ બંધ છે. જીવના પરિણામનું નિમિત્ત પામીને કર્મના પુદ્ગલો એક ક્ષેત્રે અવગાહીને રહે છે તોપણ ભાવથી તદ્ન જુદાં છે. એક ક્ષેત્રે રહે છે તેને
પરસ્પર અવગાહ જેનું લક્ષણ છે એવા સંબંધરૂપ બંધ કહેવાય છે. • અનેકાત્મક હોવાછતાં અનાદિ એક પ્રવાહપણે હોવાથી જેમાંથી ઈતરેતરાશ્રય
દોષ(આનાથી આ અને એનાથી એ) દુરથયો છે એવો તે બંધ, કર્તા-કર્મની પ્રવૃત્તિનું નિમિત્ત જે અજ્ઞાન તેનું નિમિત્ત છે. જીવનારાગ-પરિણામથી બંધ અને એ જ બંધથી રાગ-પરિણામ થાયતો ઈતરેતરાશ્રય દોષ કહેવાય. પરંતુ એમ નથી. અજ્ઞાની જીવ રાગદ્વેષરૂપે પરિણમે ત્યારે નવા કર્મ બંધાય અને તે અમુક સ્થિતિ સુધી એક્ષેત્રાવગાડે રહે; તથા જે રાગદ્વેષ રૂપે પરિણમે છે તેમાં પૂર્વના કર્મનો ઉદય નિમિત્ત હોય છે. આ પ્રમાણે જે પરિણામથી કર્મનો બંધ થયો તે બંધ વિકાર પરિણામનું
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 005526 |
| Book Title | Jain Darshan Amulya Tattva Chintan |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ramniklal Savla |
| Publisher | Ramniklal Savla |
| Publication Year | |
| Total Pages | 346 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 6 MB |