Panchvastuk Prakaran Part 04

SR No.: 005511
Original Sutra Author: N/A
Author: Pravinchandra K Mota
Publisher: Gitarth Ganga
Publication Year: 2010
Total Pages: 426
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 8 MB

Page 295

૨૦૨
વ્રતસ્થાપનાવક/યથા પાનિયતવ્યાનિ' દ્વાર / પેટા દ્વાર: “ઉપકરણ’ | ગાથા ૮૪૦
અન્વચાઈ :
મુછારા , મૂચ્છથી રહિતોને પોઆ (ઉપધિ) નુત્તી યુક્તિથી યતનાથી, વરVIીં ચરણની સમં=સમ્યગુ સદનો સાધક મામો કહેવાઈ છે. દર પુકવળી ઈતરથા રૂથં પિઅહીં પણ મા II આજ્ઞાદિ તોલા દોષો છે. ગાથાર્થ :
મૂચ્છથી રહિત સાધુઓને આ ઉપધિ ચતનાથી ચારિત્રની સાધક કહેવાઈ છે. વળી અન્યથા અહીં પણ આજ્ઞાભંગાદિ દોષો છે. ટીકા : __मूर्छारहितानाम्-अभिष्वङ्गवर्जितानां यतीनामेष द्विविधोऽपि पात्रपीठकादिरूप उपधिः सम्यग् अधिकरणरक्षाहेतुत्वेन चरणस्य साधको भणितः तीर्थकरगणधरैः युक्त्येति मानभोगयतनया, इतरथा पुनः अयुक्त्या यथोक्तमानभोगाभावे दोषा अत्रापि-उपधौ गृह्यमाणे भुज्यमाने वा आज्ञादय इति
થાઈ ૮૪૦ના () ટીકાર્ય : - મૂર્છાથી રહિતોને=અભિવૃંગથી વર્જિત એવા યતિઓને, આ બંને પ્રકારવાળી પણ પાત્ર અને પીઠનાદિરૂપ ઉપધિ, યુક્તિથી=માન અને ભોગની યાતનાથી શાસ્ત્રમાં કહ્યા મુજબ ઉપધિનું પ્રમાણ રાખવાથી અને શાસ્ત્રમાં કહ્યા મુજબ ઉપધિનો પરિભોગ કરવાથી, અધિકરણથી રક્ષાનું હેતુપણું હોવાથી તીર્થંકરગણધરો વડે ચરણની=ચારિત્રની, સમ્યગુ સાધક કહેવાઈ છે.
વળી ઈતરથા=અયુક્તિથી યથોક્ત માન અને ભોગના અભાવમાં અર્થાતુ શાસ્ત્રમાં કહ્યા મુજબ ઉપધિનું પ્રમાણ રાખવામાં ન આવે અને શાસ્ત્રમાં કહ્યા પ્રમાણે ઉપધિનો ઉપભોગ કરવામાં ન આવે, તો અહીં પણ= ગ્રહણ કરાતી કે ભોગવાતી ઉપધિમાં પણ, આજ્ઞાદિ=આજ્ઞાભંગાદિ, દોષો થાય છે, એ પ્રમાણે ગાથાર્થ છે.
ભાવાર્થ :
જગતના બાહ્ય પદાર્થો પ્રત્યે રાગ વગરના સાધુઓ પૂર્વમાં કહેલા ગણનાપ્રમાણ અને પ્રમાણમાનથી યુક્ત એવી ઔધિક અને ઔપગ્રહિક ઉપધિ ગ્રહણ કરે છે, અને ઉપધિના કારણે જ ઉપયોગ કરે છે. આથી તે ઉપધિ દ્વારા અધિકરણથી રક્ષા થાય છે; કેમ કે સાધુ પાસે વસ્ત્રરૂપ ઉપધિ ન હોય તો અસહ્ય ઠંડીમાં ઠંડીથી રક્ષણ માટે સાધુ ઘાસની ગંજીમાં ઘૂસી જાય અને ઘાસની ગંજી ન હોય તો તાપણું કરવા બેસી જાય, જેથી પર્કાયની વિરાધના થાય અર્થાતુ ઘાસની ગંજીમાં રહેલા જીવોની વિરાધના થાય તેમ જ જયાં અગ્નિકાય હોય ત્યાં છયે કાયની વિરાધના થાય. આમ વિરાધના થવાના કારણરૂપ ઘાસના ગ્રહણરૂપ કે અગ્નિના સેવનરૂપ અધિકરણથી રક્ષાનું કારણ વસ્ત્રરૂપ ઉપધિ બને છે.
વળી, સાધુ પાસે પાત્રરૂપ ઉપધિ ન હોય તેથી આહાર-પાણી હાથમાં ગ્રહણ કરીને વાપરે, અને કરપાત્ર લબ્ધિ ન હોય તો આહાર હાથમાંથી નીચે ઢોળાવાથી ત્રસ જીવોની વિરાધના થાય. આમ ત્રસ જીવોની વિરાધના થવાના કારણરૂપ હાથમાં આહાર ગ્રહણરૂપ અધિકરણથી રક્ષણનો હેતુ પાત્રરૂપ ઉપધિ બને છે.