________________
બહત ક્ષેત્ર સમાસ
एगाइतिलक्खंते पणुवीससहस्ससंगुणे काउं। તુમ-ઈન-ડુમસેવક ગુમામાë ૧૧ છાયા–હિત્રિરણાતા પડ્યશતિસારંગુન વા |
द्विक-षण्णवति-द्विसहस्रचतुर्भिः गुणभागहारैः ॥११॥
અથ–બૂદીપનું ગણિતપદ લાવવા માટે એકથી ત્રણ લાખ સુધીના અંકોને પચીસ હજારથી ગુણાકાર કરીને બે, છનું, બે હજાર અને ચારે ભાગવાથી ગણિત પદ આવે.
વિવેચન – જંબૂદ્વીપની પરિધિ ૩૧૬ ૨૨૭ જન, ૩ ગાઉ, ૧૨૮ ધનુષ, ૧૩ આંગળ છે. આ અંકોને ૨૫૦૦૦થી ગુણવા પછી આંગળ, ધનુષ, ગાઉ, જન કરવા માટે ક્રમસર બે, છનું, બે હજાર, ચાર સંખ્યાથી ભાગવાથી ગણિત પદ આવે.
બે અડધા આંગળે ૧ આંગળ, ૮૬ આંગળે ૧ ધનુષ, ૨૦૦૦ ધનુષે ૧ ગાઉ, ૪ ગાઉએ ૧ યોજન થાય. અડધા આંગળને રથી ભાગવાથી આખા આંગળ આવે. આગળને ૯૬થી ભાગવાથી ધનુષ આવે, ધનુષને ૨૦૦૦થી ભાગતા ગાઉ આવે અને ગાઉને ૪થી ભાગવાથી જન આવે. આંગળ, ધનુષ, ગાઉ, આગળ આગળમાં ઉમેરીને ગણિત કરવાથી ક્ષેત્રફળ મળી રહે.
અડધા આંગળ ૧ X ૨૫૦૦૦ = ૨૫૦૦૦ અડધા આંગળ આખા , ૧૩X ૨૫૦૦૦ = ૩૨૫૦૦૦ આખા , ધનુષ
૧૨૮૮ ૨૫૦૦૦ = ૩૨૦૦૦૦૦ ધનુષ ગાઉ
૩૪ ૨૫૦૦૦ = ૭૫૦૦૦ ગાઉ યોજન ૩૧ ૬ ૨૨૭૪૨૫૦૦૦ = ૭૯૦૫૬૭૫૦૦૦ એજન
૨૫૦ ૦ ૦ અડધા આંગળને બેથી ભાગતા ૧૨૫૦૦ આંગળ થયા તે ૩૨૫૦૦ આંગળમાં ઉમેરતાં ૩૩૭૫૦૦ આંગળ થયા.
૩૩૭૫૦૦ આંગળના ધનુષ કરવા માટે ૯૬થી ભાગતા ૩૫૧૫ ધનુષ, ઉપર ૬૦ આંગળ વધ્યા.
૩૫૧૫ ધનુષ ૩૨૦૦૦ ૦૦ ધનુષમાં ઉમેરતાં ૩૨૦૩૫૧પ થયા, તેના ગાઉ કરવા ૨૦૦૦ ભાગતા ૧૬ ૦૧ ગાઉ ૧૫૧૫ ધનુષ વધ્યા.
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
