________________
રાણકપુરની પચતીથી
વેલેાકચદ્વીપક નામનું આ મંદિર મધ્યકાલીન ગુજરાત તથા રાજસ્થાનની સ્થાપત્યકળાના એક અનેાખા નમૂના છે. આ દેવાલય ઉપર પણ આબુનાં મંદિરના પ્રભાવ સ્પષ્ટરૂપે દેખાય છે. નકશી અને મૂર્તિવિધાનમાં આબુના મદિરની સ્પર્ધા આ મ ંદિર કરી ન શકે પર ંતુ સ્થાપત્ય અને રચનાની ષ્ટિએ તે આ બૈલેાકચદ્વીપક ખરેખર પેાતાના નામ અનુસાર ત્રણે લેાકને આલેાકિત કરી દેનારા દીપક જેવું જ છે.. મંદિરને ત્રણ મજલા છે. એમાં ૨૪ ૨ગમંડપા, ૮૫ શિખરે અને ૧૪૪૪ સુંદર સ્તભા છે.
મેવાડના જૈન પારવાડ મંત્રી ધરણાશાહે કરોડા રૂપિયા. લગાવીને આ મંદિરને ખૂબ પ્રેમથી બંધાવ્યું હતું. એવી દંતકથા છે કે, શેઠ ધરણાશાહે પેાતાના સ્વપ્નમાં ‘નલિનીગુલમ’ નામક દેવિવમાનને જોયું અને તે પછી પોતાના શિલ્પીએને બેલાવીને એવું જ દેવવમાન જેવું જ મંદિર ખંધાવ્યું. મદિરના મુખ્ય શિલ્પી અને તેની પ્રિયતમાએ પણ ભાવુતાથી પ્રેરાઇ ને પેાતાના ખર્ચે એક નાનું પણ સુંદર જૈન મદિર મુખ્ય મંદિરની પાસે જ બનાવ્યું.
૧૨૯
એ સમયમાં સમાજના સાધનસપન્ન કલાપાષક લેાકેા કળાકારોને સતુષ્ટ રાખતા હતા, અને કળાકાર પણ પૂરા સૌહા અને નિષ્ઠાથી પેાતાની શ્રેષ્ઠ શક્તિઓ સમાજના ચરણે અપણુ કરતા.
રાણકપુરનું આ મદિર એક સ્વસ્થયુગના સૌન્દર્ય મય ળા આવિષ્કાર છે.
,
[ ધર્મયુગ ' હિન્દી સાપ્તાહિકઃ વર્ષ: ૩, અંક: ૨૯, ૨૦-૭-૧૨ ના અંકમાંથી અનૂદિત ]
તા.
For Personal & Private Use Only
Jain Education International
www.jainelibrary.org
