________________
તવાખ્યાન,
मुखरोग,
મુખમાં સાતસ્થાન વિશેષના મળી પાંસઠ રોગોની ઉત્પત્તિ થાય છે. (૧) ઓષ્ઠસ્થાનમાં ૮, (૨) દંતના મૂળમાં ૧૫, (૩) દંતના બીજા પેટા ભાગમાં ૮, (૪) જિહામાં ૫, (૫) કંઠમાં ૧૭, (૬) સર્વ સ્થાનમાં સાધારણ ૩, (૭) તાલુમાં ૯ એમ સર્વ મળી ૬૫ રેગ મહેતાની અંદર પેદા થાય છે. ના.
૧ વાતથી, ૨ પિત્તથી, ૩ કલેષ્મથી, ૪ સંનિપાતથી, ૫ રક્તથી, ૬ અભિઘાતથી. આ છ પ્રકારથી સેજાની ઉત્પત્તિ થાય છે. भस्मक. ' વાત-પિત્તની ઉત્કટતા તથા બ્લેકમની ન્યૂનતાના કારણથી ભસ્મક નામના રોગને ઉદ્દભવ થાય છે.
કા. : - ગર્ભના દોષથી પીઠસપિગ વાળું પણ બાળક પેદા થાય છે. તે રેગના કારણથી હાથમાં લાકડી વગેરે સાધન રાખ્યા સિવાય બિલકુલ ચાલી શકાતું નથી. વાત, પિત્ત તથા શ્લેષ્મના કેપથી પ્રથમ વક્ષ:સ્થળમાં ત્યાર પછી ઊરૂમાં, જંઘામાં એમ અનુક્રમે ધીરે ધીરે આ રોગ વધતું જાય છે. જ્યારે તે પગનું આલંબન લઈ સેજપણના સ્વરૂપને ધારણ કરે છે, ત્યારે તે ૮ શ્લીપદ ” એવા નામથી ઓળખાય છે. આ રોગ પ્રાય જે
