________________
‘પુદ્ગલ’ દ્રવ્યનું સ્વરૂપ
સ્થૂલતા અને સૂક્ષ્મતાના આધારે સ્કંધના છ ભેદ કર્યાં છે. દા.ત. - ઘઉંના-ઘઉં, ટુકડા (કણીઓ), ભરડો, રવો, આટો અને મેદો એવા ભેદ આપણે જોઈએ.
૫૭
૧) સ્થૂલ-સ્થૂલ તે પુદ્ગલ સ્કંધ જેનાં બે ટુકડા કરાય પણ આપસમાં જે પૂર્વવત જોડાતાં નથી. જેમ કે – પર્વત, લાકડું, કોલસો, ચોક, વાળ વિગેરે.
-
૨) સ્થૂલ - તે પુદ્ગલ સ્કંધ જેના બે ભાગ તો કરાય પણ ભેગા કરતાં ફરી પાછાં પૂર્વવત એક થાય. જેમ કે - પાણી, તેલ, દૂધ વિગેરે દ્રવ પદાર્થો.
૩) સ્થૂલ-સૂક્ષ્મ - જે સ્કંધ આંખે દેખાય પણ હાથથી પકડાતાં નથી, ટુકડા પણ કરાતાં નથી એવાં પુદ્ગલ સ્કંધ. દા.ત. પ્રકાશ, અંધારૂં ઇત્યાદિ.
૪) સૂક્ષ્મ-સ્થૂલ - જે સ્કંધો આંખે દેખાતાં નથી, પણ અન્ય ચાર ઇંદ્રિયો વડે જણાય, એવાં પુદ્ગલ સ્કંધ. દા.ત. હવા, સુગંધ, સ્વાદ, અવાજ વિગેરે સૂક્ષ્મ-સ્થૂલ સ્કંધો છે.
૫) સૂક્ષ્મ - એવાં પુદ્ગલ સ્કંધો જે કોઇપણ ઇંદ્રિયો દ્વારા દેખાતાં નથી. તેનું ઉદાહરણ છે કામાંણવર્ગણા. આ કાર્માણવર્ગણાઓ વડે જે બને તેને દ્રવ્યકર્મ કે કાર્માણ શરીર એમ કહેવાય.
૬) સૂક્ષ્મ-સૂક્ષ્મ સૌથી સૂક્ષ્મ સ્કંધ. દા.ત. બે અથવા વધુ પરમાણુની બનેલી બીજી કેટલીક વર્ગણા.
પુદ્ગલ સ્કંધોનું ઉપરોકત વર્ગીકરણ સાંભળી ઈન્દ્રજિતે તમારા બાપૂજીને કહ્યું તમારૂં વર્ણન સાંભળી Matter ની Solid, Liquid અને Gas States સિદ્ધ થાય છે તેથી ઇતર ભેદો પણ માન્ય કરવામાં કોઇ વાંધો નથી. વિજ્ઞાનની દૃષ્ટિએ તેણે વિશ્લેષણ કરી જે નિષ્કર્ષ કાઢ્યો તેની મને નવાઈ લાગી. ઔરંગાબાદનો ઇન્દ્રજિત, સાતારાનો શિરીષ, મુંબઇનો રાજેશ આ એન્જીનીયરીંગના વિદ્યાર્થીઓ જૈન સિદ્ધાંતમાં ખાસ
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
