________________
૫૦૨
પરિણમન ક્રમબદ્ધ જ છે. પર્યાય માત્ર પર્યાયના સ્વિકાળે-જન્મ ક્ષણે. (પોતાના ષટકારસ્થી) થવાની હોય તે જ થાય છે.
અજ્ઞાની છવ એમ માને છે કે આ શરીરને હું ચલાવું છું, ભાષા હું બેલું છું, દેહ સંબંધી ક્રિયા હું કરી રહ્યો છું. ઈચ્છાનું થવું અને દેહ સંબંધી ક્રિયાઓનું થવું, બંને એક કાળમાં થતું જોઈને, અજ્ઞાનીને ભ્રમ થઈ રહ્યો છે. ખરેખર શરીર સંબંધી. ક્રિયાને પુદ્ગલના પરમાણુઓ પોતાની ક્રિયાવતી શક્તિના કારણે. પિતાથી જ કરી રહ્યા છે. અમૂર્તિ કે આત્મા મૂર્તિક શરીરની એક પણ ક્રિયા કરવાનું સામર્થ્ય ધરાવતા નથી.
સમ્યજ્ઞાનમાં જડ-ચેતન દ્રવ્ય સ્વયં પરિણમતાં ભાસે છે. કોઈ દિવ્ય કોઈ અન્ય દ્રવ્યને કર્તા-ભેતા નહિ ભાસવાથી પરવ્યમાંથી ઈષ્ટ-અનિષ્ઠ બુદ્ધિ છૂટી જાય છે અને આત્મા માત્ર તમાસાગર.
બનીને પિતાની સ્વાભાવિક શાંતિને અનુભવ કરે છે. ૧૬૧૯ પ્ર. ધજા ચાલે છે તે પવનથી નથી ચાલતી તેમ આપ કહે છે પણ
પવનનું જોર ધજાને તેડી નાખે છે ને ? ઉ. ધજાનું ચાલવું ને તૂટવું તે ધજાથી છે. પવન ધજાને અડત નથી,
ધાના તૂટવા કાળે પવન નિમિત્તરૂપ ભલે હો પણ ધજાનું તૂટવું પોતાના ઉપાદાનને સ્વકાળથી છે. નિમિત્તની હાજરી હોવા છતાં
ઉપાદાનના કાર્યમાં નિમિત્ત અકિંચિકર છે, ધર્માસ્તિકાયવત છે. ૧૬૨૦ પ્ર. દહીંને કર્તા કોણ? મેળવણ, દૂધ મેળવવાળો, કે દૂધ ?
ઉ. દહીંને કર્તા દૂધ છે, મેળવણ કે દૂધને મેળવનાર કર્તા નથી. દૂધ પિતા
કર્યા છે અને દહીંની અવસ્થા છે તે કર્મ છે. દૂધ પોતે જ દહીંની અવસ્થારૂપ થાય છે. દૂધમાં જ્યારે દહીં બનવાની યોગ્યતા હોય ત્યારે તેને મેળવણનું નિમિત્ત મળે છે, જે મેળવણુ, મેળવણ નાખનાર. દહીંને કર્તા હોય તે વસ્તુ પરાધીન થઈ જાય. પાણીમાં મેળવણુ નાંખવાથી પાણું પણ દહીં બનવું જોઈએ. પણ એમ તે થતું નથી.
-
નહિ દે તું ઉપદેશક, પ્રથમ લેહિ ઉપદેશ સબસે ન્યારા અગમ હૈ, જ્ઞાનીકા દેશ.”
=
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
