________________
૪૪૮
અપેક્ષાએ રાગ પોતાનેા નથી. પર્યાયમાં રાગ છે તે સત્ છે, પોતાથી છે, કમને લઈને નથી એમ જાણે તે જ્ઞાન પ્રધાનપણે. માને ને કથનમાં પણ એમ આવે.
દ્રવ્ય-ગુણુમાં રાગ નથી. તેથી દ્રવ્ય--ગુણુની દૃષ્ટિની અપેક્ષાએ જીવને રાગના કર્તા માનવા ત મિથ્યાત્વ છે, પણ જ્ઞાન પ્રધાનતાથી. પર્યાયમાં રાગ પરિણામ આત્માનું જ કાર્ય છે.
વિકારના કર્તા કર્મ નથી, તેમ કહીને કર્મ તરફની પરાધીન દૃષ્ટિ છેડાવવી છે. વિકારના કર્તા જીવ નથી પણ કર્મ છે, ક વ્યાપક થઇને વિકાર કરે છે, તેમ કહીને એક સમયના ઉપાધિ ભાવથી ભેદજ્ઞાન કરાવીને દ્રવ્ય ઉપર દષ્ટિ કરાવવી છે. વિકાર તે સમયની યાગ્યતાથી થવાના હતા તે જ થયા છે, તેમ કહીને એક સમયના વિકારનું લક્ષ છેડાવી દષ્ટિને દ્રવ્ય તરફ દારી છે. વિકાર કે નિર્મળ પર્યાયના કર્તા ધ્રુવ દ્રવ્ય નથી પણ પય જ પર્યાયને કર્તા છે, અને તે ષટ્કારથી સ્વતંત્ર થાય છે. બુધ-મેાક્ષ પરિણામને ધ્રુવ દ્રવ્ય કરતું નથી, એમ બતાવીને પર્યાયની સન્મુખતા છેડાવી ધ્રુવની સન્મુખતા કરાવવી છે. (અનેકાંત સમજવા માટે કઈ અપેક્ષાએ કહેવાય છે તે સમજવુ અત્યંત જરૂરો છે અને તે જો સમજાય અને લક્ષમાં આવે તા ક્યાંય વિરોધાભાસ નહીં લાગે.) (જુએ પ્રશ્ન ૧૪૬૦, ૧૪૬૭).
૧૪૬૩ પ્ર. પ્રથમ ભૂમિકામાં જિજ્ઞાસુએ રાગદ્વેષના ભાવને પોતાના માનવા કે પુદ્ગલના ભાવ છે તેમ શ્રદ્ધા કરવી.
ઉ. જિજ્ઞાસુએ રાગાદિ ભાવેશ પોતામાં પોતાના અપરાધથી થાય છે તેમ જાણી, જ્ઞાન કરીને, તેને શ્રદ્ધામાંથી કાઢી નાખવા, કે રાગાદિનાં પરિણામ મારા સ્વભાવમાં નથી.
૧૪૬૪ પ્ર. શું કર્મના ઉદ્ય પ્રમાણે જીવ વિકાર કરે છે?
. જીવના વિકાર કરવામાં મેાહકમના વિપાક નિમિત્ત છે. કર્મોના
સર્વ પ્રાણીઓની જે નિશા, જાગે ચેાગીજન ત્યાંહિ; જ્યાં જગ મધુ જાગે, મુનિ ઊંધે નિશા ગણી ત્યાંહિ,
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
