________________
સુવાક્યશુદ્ધિ સેંધ:-ઘણું વખત વસ્તુના ગુણદોષનું આપણને યથાર્થ ભાન નથી હતું તેથી અલ્પ મૂલી વસ્તુનું બહુ મૂલ્ય અંકાય છે અને બહુ ભૂલી વસ્તુને અન્યાય થાય છે. આથી કોઈપણ વસ્તુની આકસ્મિક પ્રશસા કે અપ્રશંસા કરવી ઘટે નહિ. સારાંશ કે સંયમીને બહુ મિતભાષી થવું ઘટે.
જ્યાં આવશ્યક્તા હોય ત્યાં પણ વિવેકપૂર્વક તુલનાત્મક વચનને જ ઉપયોગ કરવો જોઈએ. [૪૪] “હું આ તમારી બધી વાત એને કહીશ અથવા તમે આ બધી
મારી વાત તેમને કહેશે” એવું એવું ન બોલે. પરંતુ પ્રત્યેક સ્થળે બધું વિચારીને જ બુદ્ધિમાન સાધુ બોલે.
નેધ–ઘણી વખત ગૃહસ્થ જન સંચમીને કહે કે આ સમાચાર તમે ત્યાં આપજે તે “હા, હું તે બધું કહીશ” તેમ કહેવું ઘટે નહિ. કારણ કે એક મુખમાંથી નીકળેલી ભાષા બીજાના મુખમાંથી નીકળતી વખતે તેનું તાદૃશ્ય જળવાઈ શકે નહિ. તે દષ્ટિએ તથા સંયમીને તેવા વ્યવહારમાં પડવું યોગ્ય નથી. તે બતાવવા માટે પણ ઉપરનું કથન પર્યાપ્ત છે. [૪૫] “તમે આ માલ ખરીદ કર્યો તે ઠીક કર્યું, આ વસ્તુ વેચી તે
ઠીક કર્યું, આ માલ ખરીદવા લાયક છે અથવા નહિ, આ વસ્તુમાં લાભ થશે માટે લે, આ વસ્તુમાં લાભ નથી માટે વેચે.” એવાં એવાં વ્યાપારીને યોગ્ય વચને પણ સંયમી પુરુષ કદી ન બોલે.
નેંધ –આ વ્યવહારમાં આત્મિક અને બાહ્ય બંને રીતે પતન છે, ત્યારે આવું કહે છે ત્યારે તેને સંયમ હણાય છે. તેમજ બાહ્યદષ્ટિથી પણ તેવા ભિક્ષુની અપ્રીતિ થાય છે. આ સિવાય કેટલીક વાતે અસત્ય થવાને સંભવ હોવાથી ઇતર ગૃહસ્થને પણ ગેરલાભ થવાનો ભય રહે છે. એવા એવા અનેક દેશે તેમાં સમાયેલા છે. તેથી જ સંયમીને તેવી ભવિષ્યવિદ્યા સંપાદન કરવા માટે પણ મહાપુરુષોએ મના કરી છે. કારણકે તેવું શાસ્ત્ર અધિકારી વિના બહુધા શસ્ત્રરૂપે પરિણમે છે. [૪૬] કદાચિત કેાઈ ગૃહસ્થ અ૯૫ મૂલ્ય વા બહુ મૂલ્યવાળી વસ્તુના
સંબંધમાં પૂછવા માગે તે સંયમ ધર્મમાં બાથા ન પહેચે તેવી રીતે ભિક્ષુ અદૂષિત વચન એલે.
s Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org
