________________
૧૮૮
કાલલોક-સર્ગ ૨૮ ચોરાશી આંગળનો એક વ્યામ (વામ), દોરડાના માન અથવા ખોદકામના માનમાં પુરુષની ઊંચાઈ ગણાય છે.
चतुररनिदण्डो धनुर्नालिकापौरुषं च । - ચાર અરત્નિનો (૯૬ આંગળનો) એક દંડ, ધનુષ અથવા નાળિકા માનનો પૌરુષ થાય.
गार्हपत्यमष्टशतांगुलं धनुः पथिप्राकारमानं पौरुषं च अग्निचित्यानाम् ।
૧૦૮ આંગળનો ગૃહપતિ (અર્થાત્ સુતારનો) ઘનુ છે. તેનો ઉપયોગ સડક તથા કિલ્લાની રાંગના માપમાં વપરાય તથા યજ્ઞ સંબંધી કાર્યમાં પુરુષમાન ગણાય.
षट्कंसो दण्डो ब्रह्मदेयातिथ्यमानम् ।
છ કંસનો (૧૯૨ આંગળનો) એક દંડ થાય છે તે (ઋત્વિક આદિ) બ્રાહ્મણોને તથા અતિથિને દેવાની વસ્તુ માટે ગણાય,
दशदंडो रज्जुः । દશ દંડનો એક રજુ (૯૬૦ આંગળનો) થાય-(દંડ ૪ અત્નીનો-૯૬ આંગળનો) દિg: પશ: બે રન્જનો એક પરિદેશ થાય, (૧૯૨૦ આંગળનો) વિરનુ નિવર્તનમ્ | ત્રણ રજુનું એક નિવર્તન થાય (૨૮૮૦ આંગળનો) एकतो द्विदण्डाधिको बाहुः ।
એક બાજુ (ચાર બાજુમાંની એક બાજુ) એ નિવર્તન (૩) દસ્ડ) તથા બે દષ્ઠ વધુ થઈને બાહુ ગણાય.
ઘનુદન્ને જોત ! (પાઠાન્તર-દ્વિધનુ.) હજાર ધનુષ (દ)નો એક ગોરુત (ગાઉ) થાય. (ટીકાકાર પણ બે હજાર ઘનુષ્યનો ગાઉ કહે
છે.)
વધુત યોનનમ્ | ચાર ગોરુત (ગાઉ)નું એક યોજન થાય.
ત રેશમનં વ્યારાત” | આ પ્રમાણે દેશનું માન કહ્યું. વાલમીનમત કર્ધ્વમ્ | હવે પછી કાળનું માન કહે છે :
त्रुटो लवो निमेषः काष्ठा कला नालिका मुहूर्त्तः पूर्वापरभागो दिवसो रात्रिः पक्षो मासो ऋतुरयनं संवत्सरो युगमिति काला:
ત્રુટિ, લવ, નિમેષ, કાષ્ઠા, કલા, નાળિકા, મુહૂર્ત, પૂર્વાહ્ન, અપરાન, દિવસ, રાત્રિ, પક્ષ, માસ, ઋતુ, અયન, સંવત્સર અને યુગ આ સર્વ વિભાગ કાળના છે તે આ પ્રમાણે –
દ રૂટ : બે ત્રુટિનો એક લવ કહેવાય.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
