Page Text
________________
એશિયાની ભૂમિકા સાથે ભારતીય અસ્મિતા ભાગ-૨ શિક્ષણ અપાતું. ભારતમાં વિદ્યાનું આટલું બધું મહત્ત્વ જોઈને માંથી મળી આવે છે. હિંદમાં બૌદ્ધ ધર્મ લૂંટત થયે, યુવાન રયાંગ છક થઈ જાય છે. નાલંદા વિદ્યાપીઠમાં તે પાંચ હિંદ અને ચીન વચ્ચે પંડિતની અવર જવર બંધ થઈ, તેમની વર્ષ રહ્યો હતે. ત્યાં તેણે ન્યાયના આચાર્યની ઉપાધી મેળવી વચ્ચે વ્યાપાર સિવાયના સંવેળા બંધ પણ લૂપ્ત થયે, હતી અને છેવટે તે તે એ વિદ્યાપીઠને ઉપાચાર્ય પણ બન્યા અગિયારમી સદી અને ત્યાર પછી રાજકીય ક્ષેત્રે પલટા આવતા હતે, પૂર્વના દેશોમાંથી કેટલાયે વિદ્યાથીઓ અહીં અભ્યાસ સંખ્યાબંધ બીદ્ધ સાધુઓ પ્રાચીન હસ્ત તેમાં પોટલાં લઈ અર્થે આવતા એમની આકરી પરીક્ષા પછી જ એમને ને નેપાળ અને તિબેટમાં જઈ વસ્યા. પત હિંદ અને ચીન વિદ્યાપીઠમાં પ્રવેશ મળતું. નાલંદામાં હીનયાન અને મહાયાન વચ્ચે પ્રસંગે પાત રાજદ્વારી સંબંધ સ્થાને રહ્યો છે. દિલ્હીના ના અનુયાયીઓ વચ્ચે તીત સ્પર્ધા રહેતી. જ્ઞાન પ્રાપ્તિ માટે સુલતાને ઈનવતાને એલચી તરીકે ચીનના દરબારમાં એક વિદ્યાથીએ દિવસ અને રાત ચર્ચામાં મંડયા રહેતા. એટલું હતો અને ચીનના સમ્રાટે પણ હ. શીન અને ફીન સીન નામે જ નહીં પરંતુ જ્યારે પૂર્ણ વિદ્યા સંપન્ન થાય ત્યારે તેમની બે એલચીઓને બંગાળના સુલતાનને દરબારમાં કયા હતા. આકરી પરીક્ષા પણ કરવામાં આવતી. એ પરીક્ષામાં ઉત્તીર્ણ થતાં એમને હાથીની અંબાડી ઉપર બેસાડી ફેરવવામાં આવતા. અરેબિયન મુસાફરો અને બહુમાન પણ આપવામાં આવતું. પરંતુ જે દલીલમાં
બૌદ્ધ ધર્મને લેપ થતાં અને મધ્ય એશિયામાં ભાંગી પડે તે રંગ ભરેલી ખાઈમાં ફેંકી દેવામાં આવતા.
ઇસ્લામને ઉદય થતાં યાત્રાળુઓના વર્ગમાં પણ પરિવર્તન : સમ્રાટ હર્ષવર્ધનના સમયમાં તે ૬ વર્ષ રહ્યો હતો.
નોંધાયું બુદ્ધની જ્ઞાન અને પ્રકાશની ભૂમિ ઉપર ધન્ય ધન્ય હર્ષે તેને બહુમાન આપ્યું હતું તેથી એવી પણ ટીકા કરવામાં
થવા આવતા ભાવુક ચીની યાત્રાળુઓને બદલે મુસ્લીમ રાજવીઓ આવે છે કે યુવાન યાંગના કથનમાં હર્ષ પ્રત્યેના મમત્વની સાથે આવેલા યાત્રિકાના પ્રવાહને ન યુગ આઠમી સદીના એક તરફી દષ્ટિ રહેલી છે. છતાં પણ ચીનના એક યાત્રીની
ઉત્તરાધમ માં અને નવમી સદીના પ્રારંભમાં શરૂ થાય છે. નજરે ભારતની ભવ્ય અમિતા, તેના લેકેનું ગૌરવ, તેના
આ યુગમાં આવેલા યાત્રિકો મધ્યકાલીન સતનત યુગમાં રાજવી એની ઉદારતા એ બધું ઉલેખનીય તે છે જ.
ભારતના લોકજીવન પર ઘણો મહત્વનો પ્રકાશ પાથરે છે. ઇન્સિંગ
આ દરમિયાન આવેલા યાત્રિકમાં સર્વ પ્રથમ ઇ. સ ૮૫૦
માં આવેલ આરબ સેદાગર સુલેમાન છે. ઉપરાંત અલ યુવાન ચાંગના મૃત્યુ પછી થોડા સમય બાદ એક મસુદી જેને આરને હરડેટસ કહેવામાં આવે છે તે, બીજે યુવાન ચીની મુસાફર ઇત્સિંગ ભારત આવવા નીકળ્યા અને અલબેલની અને ઈનબતુતા મુખ્ય છે. તેમની નોંધ ઈ. સ. ૬૭૧ માં પિતાની યાત્રાની શરૂઆત કરી, તેને ઉપરથી તત્કાલીન સમાજ-વ્યવસ્થા, ધર્મ અને રીત રિવાજ સમદ્ર માગે ભ રતમાં આવતાં બે વર્ષ લાગ્યાં. ઈસિંગે પણ વિષે માહિતી મળે છે. નાલંદા વિદ્યાપીઠમાં અભ્યાસ કર્યો હતો તેને બૌદ્ધ પ્રક્રિયા એની ઝીણી ઝીણી વિગતેમાં ખૂબ જ રસ હત; તેનું વિગ સુલેમાન સોદાગર – તવાર વર્ણન તેની નોંધ પોથીમાંથી મળે છે. આ ઉપરાંત તેણે ભારતના લેકેના રિવાજો, પ્રથાઓ, રાક વગેરે વિષે પણ
પ્રથમ આરબ પ્રવાસી તરીકે સુલેમાન સેદાગરની ગણના નોંધ કરી છે. ઉત્તર ભારતમાં લોકોનો મુખ્ય ખોરાક ઘઉ થાય છે. તણે પશ્ચિમ ભારતમાં ગુજરાત, કાંકણું અને બીજા અને પશ્ચિમ તથા દક્ષિણ ભારતમાં ચોખા હતે. માંસાહારનું
વિસ્તારને પ્રવાસ ખેડે હતે. જે જે પ્રદેશને તેણે મુલાકાત પ્રમાણ ઓછું હતું, પણ નિષધ નહોતો. ઘી, તેલ. દૂધ,
લીધી તે બધાના ધર્મ, સંસ્કૃતિ, રિવાજો, ખોરાક વગેરેની મીઠાઈ ઓ, ફળ ફળાદિ વિશેષ પ્રમાણમાં જોવામાં આવતાં નોંધ પણ તેણે કરી છે. તે જણાવે છે કેઃ દુનિયાને કઈ આચાર શુદ્ધ ઉપર ભારતના લેકે બહુ જ ભાર મૂકે છે, પણ દેશ આટલું બારીક કાપડ નહીં વણી શકતો હોય જે તેની નોંધ લેતાં ઇત્સિંગે કહ્યું છે કે ” પંચપ્રાન્ત ના અહીં વણવામાં આવે છે. આખો તાકો એક વીંટીમાંથી પસાર દેશ હિન્દ અને બીજા દેશો વચ્ચે પ્રથમ અને મુખ્ય તફાવત થઈ જાય છે. મેં આ જાતનું કાપડ મારી જિંદગીમાં જોયું એ છે કે હિંદના લેકે પવિત્રતા અને અપવિત્રતા વચ્ચે
ન છે.” તેનું પુસ્તક “સીલસીસીલા એ તવા ખ”માં બધાં જ વિશિષ્ટ પ્રકારને ભેદ પાડે છે. વળી, ખાતાં વધેલું રાખી મૂકવાને વર્ણન તેંધાયેલા છે. રાષ્ટ્રટ અમેઘવર્ષના ઈ. સ. ૮૧૪ ચીનમાં રિવાજ છે; તે હિંદમાં આચારના નિયમની વિરૂદ્ધ થી ૮૭૭) રાજ્ય કાળ દરમિયાન તે ભારતમાં આવ્યો હતે. છે.” ભારતને તે આય દેશ કે ઉમદા-ભૂમિ તરીકે ઓળખવે રાષ્ટ્રકૂટ સમ્રાટને તે ‘બહાર’ તરીકે ઓળખાતો હતો તેની છે, પણ ચીનને તે એ દેવભૂમિ જ માને છે.
નોંધ પ્રમાણે તે રાષ્ટ્રકૂટ સમ્રાટ હિંદનો મોટામાં મોટો
સમ્રાટ છે, એટલું જ નહિ પરંતુ એ દુનિયાને ચે રાજા આ રીતે મૌર્ય યુગ, ગુપ્ત યુગ, હર્ષ અને હર્ષ પછીના છે. બગદાદના ખલીફ, ચીનના સમ્રાટ અને ઇતિંબુલના સમયના ઈતિહાસની કડીઓ આ ચીની યાત્રીઓના વર્ણને બાદશાહની કક્ષામાં બેસે તેવો રાજવી છે. તેની પાસે પુષ્કળ
વાર વર્ણન
રિવાજો, પ્રથાને મુખ્ય પ્રકારનું આધી તે બધાના
Jain Education Intemational
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 005145 |
| Book Title | Bharatiya Asmita Part 2 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Nandlal B Devluk |
| Publisher | Yogesh Advertising Service Bhavnagar |
| Publication Year | 1976 |
| Total Pages | 1042 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 48 MB |