________________
ને રહેલા, મહાનિ
નામના સુંદર ગામમાં
પીંક આદર દર્શાવતા. એ
એશિયાની ભૂમિકા સાથે ભારતીય અસ્મિતા ભાગ-૨ છે તે છે કે અદ્ભુત છે, છતાં એની પાગળ ત્યાગ અને તપશ્ચર્યા સ્વામી વિવેકાનંદ અમેરિકાની યાત્રાએથી હિંદુ ધર્મને રહેલાં નથી. યુરોપમાં પણ રોમના ભવ્ય દેવળોમાં જે પવિત્ર વિશ્વમાં ડંકો વગાડીને સ્વદેશ પાછા ફર્યા ત્યારે રામવદન તાને અનુભવ થાય છે તેની પાછળ લાંબા સમયની તપશ્ચર્યા મહારાજાએ તેમનું ભવ્ય સ્વાગત કર્યું હતું. દક્ષિગુના સુમિત રહેલી છે, જાહોજલાલી કે સમૃદ્ધિની પાછળ કયો હેતુ રહેલે મેટા રથ ઉપર સ્વામીજી બિરાજમાન થયા અને એ રથને છે એ મુખ્ય વસ્તુ છે, તેની ઉપર વિશ્વશાંતિ અને માનવકલ્યા- સબસો માણસ જાતે ખેંચવા લાગ્યા. એમાં રાજયકર્તાઓ, ણને આધાર રહેલે છે.
શ્રીમંતે, ખેડૂતે, કારીગરો એ તમામ વર્ગના પ્રતિનિધિઓ - મહાત્મા ગાંધીજી સને ૧૯૩૧ માં ગોળમેજી પરિષદમાં હતા. ખુદ મહારાજા પણ એ રથને ખેંચવામાં જોડાયા. એ લંડન ગયા હતા ત્યાંથી યાછા ફરતાં તેઓ સ્વિઝરલાંડમાં રછાએ જમાનામાં રાજા દેવની માફક પૂજતા. રામનદને મડારાજા દેશવટો લઈને રહેલા, મહાર્ષિ રોમા રોલાને મળવા ગયા હતા. વયમાં પણ મેટા હતા. સ્વામીજીને અમેરિકા જવામાં આવિક એક શાંત સરોવરને તીરે આવેલા વીલનવ નામના સુંદર ગામમાં સહાય પણ કરેલી. સ્વામીજી તેમને પત્રો લખતા તે માં બહુ તેઓ વસતા હતા. એ બે મહાન આત્માઓનું મિલન અપૂર્વ ભાવપૂર્વક આદર દર્શાવતા. એટલે દીવાન સાહેબે સ્વામી હતું. યુગે પછી પ્રાપ્ત થાય એ એ સુભગ પ્રસંગે હતે. વિનંતી કરી : “ સ્વા પીજી મહારાજ, અમારી પાથે મહા એ બન્ને મહાપુરુષેની વાતચીતમાં માન સંસ્કૃતિના રક્ષણને રાજા સાહેબ રથ ખેંચવામાં જોડાયા છે તે બરાબર નથી. તેઓ પ્રશ્ન મુખ્ય હતું. એ વખતે હિટલરની નાઝી સેના યુરોયન સાથે આપની સાથે રથ ઉપર બિરાજે એવું અમે ઈચ્છીએ છીએ. તળાઈ રહી હતી. એટલે રોમા રોલાએ ગાંધીજીને કહ્યુંઃ આપ તેમને સમજાવીને આપની પાસે બેસાડો.” “ આજે યુરોપની મહાન સંસ્કૃતિ ભયમાં છે. સેંકડે
સ્વામીજી યુગપુરુષનું મૃદુ હાસ્ય હસ્યા અને એવા વર્ષના ત્યાગ અને તપશ્ચર્યાથી નિર્માણ થયેલી સામહાન સંસ્કૃતિ
િસ : “મહારાજા તમારી સાથે જોડાયા તે બરાબર છે એ કયાં વિનાશના આરે આવીને ઊભી છે. આજનું વિજ્ઞાન ભતિક,
વિવેકાનંદને રથ ખેંચે છે?” આમ કહીને સ્વામીજીએ પિતાનું સમૃદ્ધિ ગમે તેટલી વધારતું હોય, પણ એ વિજ્ઞાનને ઉપગ
ભગવું વસ્ત્ર બે હાથે પહોળું કરીને બતાવ્યું અને ભવ્ય ચાનવી સર્જનને માટે નહિ, પણ વિનાશને માટે કરી રહ્યો છે. માનવજાતને એમાંથી ઉગારી લેવાને ઉપાય આપના સત્ય
ઉદ્દગાર કાઢયા : તેઓ એક સંન્યાસીનો રથ ખેંચી રહ્યા
છે. સત્તા અને લક્ષમી જ્યાં સુધી ત્યાગ અને તપશ્ચર્યાને રથ અને અહિંસામાં રહેલે છે.”
રથ ખેંચશે ત્યાં સુધી જ ભારત વર્ષ રહેશે.” આ દૃષ્ટએ જોતાં ભારતની પ્રાચીન જાહોજલાલી એના સુવર્ણ યુગમાં શીખરે પહોંચી હતી તે આજે નષ્ટપ્રાય થયેલી ભારતની પ્રાચીન સંસ્કૃતિનું આ રસ્ય હતું. ભારતની જણાય છે. એને બદલે પશ્ચિમની ઉપરના ચળકાટની આંખને સમૃદ્ધિ અને જાહોજલાલીની પાછળ આ ભવ્ય આદર્શ રહેલે આંજી નાખે તેવી વિકાસ ને વૈભવની જાહોજલાલી ભારતના હતો. અને તેને લીધે જ ભારતીય સંસ્કૃતિ જગતભરમાં શહેરોમાં ઊભી થતી જાય છે અને જેઓ એ વૈભવ માણી સન્માન પામી. આજે પણ તેનું જે ગૌરવભર્યું સ્થાન છે, શકતા નથી. એવાં સાધનો ઊભાં કરી શકતા નથી, એવા તેની પાછળ પણ તેને આ આદર્શ રહેલે છે. કરડે માનવીઓની ઈર્ષાનો એ ભેગ બને છે. એનાથી વિનાશ સર્જાય છે.
- ભારત વર્ષની જાહેરજલાલીમાં નકલી સેનાને ચળકાટ ભારતની જાહોજલાલી સોળે કળાએ સંપૂર્ણ પણે ખીલી રહી
નથી, પણ શુદ્ધ કુંદનનું શાંત તેજ ઝળહળી રહ્યું છે. વિદેશી હતી એ સમયમાં રાજા પ્રજા વચ્ચે પરસ્પર પ્રેમભાવ હતે.
ઓના આકમણની સાથે એ સંસ્કૃતિ જોખમમાં મુકાઈ છે, ગરીબ અને તવંગર ભણેલા અને અભણુ, નગરજનો અને
તેની વારંવાર અગ્નિ પરીક્ષા થઈ છે. અને તેમાથી એ શુદ્ધ ગ્રામજને,, બુદ્ધિજીવી અને શ્રમજીવી વચ્ચે ભેદભાવ ન હતું,
કુંદન બનીને બહાર આવી છે. ભારતીય સંસ્કૃતિના સુગ્ય
પ્રતિનિધિ સ્વામી રામતીર્થના ઉદ્ગાર સાથે આ લેખ પૂરે પણ સુનમેળ હતે, એકબીજા પ્રત્યે ઈર્ષા ન હતી પણ આદર મ હતો. સાંકળના મંકડાની પેઢે આખો સમાજ એકરૂપ અને સંગ- ૭ ઠિત હતું. તેને પરિણામે સમૃદ્ધિનું નિર્માણ થઈ શકતું હતું
કંદન કે હમ ડેલે હૈ, જબ ચાહે તબ ગલા લે, રાજા સત્તાનું પ્રતીક હો અને નગરશેઠ ધર્મને પ્રતિનિધિ
બાવર ન હો તે તુમકે, બસ આજ આજમા લે હતે. પણ લક્ષમી અને સત્તા સર્વશ્રેષ્ઠ ગણાતા ન હતા, પણ વિદ્યા અને તપ, જ્ઞાન અને તપશ્ચર્યા શ્રેષ્ઠ ગણાતા હતા.
કુંદન હમ ડલે હું ”
જણાય છે તથા વિકાસને
એ વૈભવ મા
તેની પાછળ પણ તેના આ
Jain Education Intemational
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org