________________
ભારતની સર્વતોમુખી શાશ્વત સમૃધ્ધિ
-રામનારાયણ ના. પાઠક
જગતમાં ભારતવર્ષ એક પ્રાચીન મહાન રાષ્ટ્ર છે. તેની ચલાવી શકે, પણ આ કથાઓ તે એમને આધ્યાત્મિક પ્રેરક સવંતે મુખી શા.ત સમૃદ્ધિ વિશ્વના તમામ દેશો કરતાં બનખી બની ગયું છે. એમાંથી તેઓ પિષણ મેળવે છે. એ આદર્શને અને પુરાતન છે. જીવનનાં તમામ ક્ષેત્રોમાં ભારતવાસીઓએ દષ્ટિ સમક્ષ રાખવાથી રાષ્ટ્ર ઉન્નતિના સર્વોચ્ચ શિખરે સાધેલી પ્રગતિનાં સમર્થ ઈતિહાસકારોએ મુક્તકંઠે વખાણ પહોંચી શકયું હતું. કરેલાં છે.
કવિ કુલગુરુ કાલિદાસનાં મહાક રઘુવંશ કુમાર - નગાધિરાજ હિમાલય ભારતની આધ્યાત્મિક સંપત્તિનું જ સંભવ, શાંકુતલ; મહાકવિ ભવભૂતિનું ઉત્તરરામચરિત; પંડિત નહીં, પણ તની સાંસ્કૃતિક, રાજકીય અને આર્થિક સમૃદ્ધનું માઘનું શિશુપાલવધ: શ્રી હર્ષનું ષધીયચરિત, કવિ ભારવિનું ઉગમસ્થાન છે. મહાકવિ કાલિદાસે કહ્યું છે તેમ એ સમસ્ત કિરાતાજુનીયમ્' વગેરે સંસ્કૃત સાહિત્યના આભૂષણરૂપ ગ્રંથ પૃથ્વીના માનદંડ છે ?
ભારતવર્ષની સંસ્કૃતિનાં ચિરંજીવ સ્મારક છે. એ મહાકાવ્યને લીધે ભારતવર્ષ જગમશહૂર બન્યું. ધર્મ, સંસ્કૃતિ અને સાહિ.
ત્યક્ષેત્રે ભારતનું નામ અમર કરનારા એ ગ્રંથ ભારતના अस्त्युत्तदस्यां दिशि देसतात्मा, हिमालयो नाम नगाधि
મૂલ્યવાન આભૂષણરૂપ છે. જર્મન, ફેંચ, અંગ્રેજી, રશિયન पूर्वाप । तानिधि, दगाह्म, स्थित पृथिव्या इव मानदंडः ॥
વગેરે ભાષાઓમાં તેનાં ભાષાંતર થયેલાં છે. જર્મન મહાકવિ હિમાચલના હિમાચ્છાદિત શિખરની ગોદમાં પ્રચંડ
ગેથે શાંતિલ” વાંચીને નાચી ઊઠો હતો. વિશ્વસાહિત્યના હિમપ્રપાત અને હિમનદીઓને તીરે, ગાઢ અરણ્યમાં જેમણે
ગ્રંથમાં માનવી માનવી વચ્ચેના સંબંધનાં સુંદર વર્ણન હજારો વર્ષ પયત તપ કરીને સત્યનાં ઊંડાં રહસ્યોને શોધ્યાં, થયેલા છે, પણ પશુ, પક્ષી અને વનસ્પતિ સૃષ્ટિ સાથેનું માન. એવા મહાન તપસ્વીઓ ભારતીય અધ્યાત્મજ્ઞાનના આધ વનું તાદાભ્ય મહાકવિ કાલિદાસે શકુંતલાની વિદાય વેળાએ શોધકે હતા.
જે મનહર અને ભાવવાહી શૈલિમાં બતાવ્યું છે તે અનેખું
છે. રામાયણમાં કુટુંબજીવનનો આદર્શ રજૂ થયેલ છે. મહાસન તeત પૃથ્વી
ભારતમાં સમાજનાં જીવનનાં અનેકવિધ પાસાંઓ સાથે આદર્શ
અને વ્યવહારનાં ચિત્રે આપેલાં છે. શ્રીમદ્ ભાગવત ભક્તિ "સત્ય અને તપ વડે આ પૃથ્વી ટકી રહી છે, એવું અને જ્ઞાનનું સર્વોત્તમ કાવ્ય છે. મહાભારતમાં આવેલી શ્રીમદ્ મહાન વાકપ ઉચ્ચારનાર ઋષિઓ એ ભારતની સંસ્કૃતિના ભમવદ ગીતા એ સૌમાં શિરોમણિરૂપે બિરાજે છે. ગીતાને આ ધ સર્જક હતા. એ ભારતીય સંસ્કૃતિની આધારશિલા સંદેશ સર્વવ્યાપક છે. હિંદુ ધર્મને એ દાર્શનિક પાયે છે. હતી. પ્રાચીન સમયમાં ભારતને પ્રાણુ હિમાલયનાં અરણ્યમાં, કુરુક્ષેત્ર એ આત્માની કર્મભૂમિ છે. આત્માના વિકાસને અવગંગા-જમનાના તીરપ્રાંતમાં ધબતે હતે. આજે હજારો વર્ષ રોધક થઈ પડતા શત્રુઓ તે કરે છે. પ્રલેભનેને સામને પછી પણ સામવેદનાં એ મધુર ગાન જગતના તત્ત્વજ્ઞાનીઓને કરીને અને વાસનાઓને કાબુમાં લઈને અર્જુન માનવીનું પ્રેરણા આપી રહ્યાં છે.
રાજ્ય પાછું મેળવવા મથે છે. પ્રગતિનો માર્ગ યાતનાઓથી
ભરેલો છે ને પળેપળે ત્યાગ કરવો પડે છે. ભારતવાસીઓએ ભારતવર્ષની સંસ્કૃતિનાં બે ફેફસાં સમા મહાકાવ્યો
ગીતાના ઉપદેશને આત્મસાત્ કરીને આધ્યાત્મિક ક્ષેત્રે ભારે રામાયણ અને મહાભારત વિશ્વસાહિત્યમાં અદ્યપર્યત અદ્ધિ- ઉન્નતિ સાધી છે. ભારતવાસીઓ બાહ્ય સંપત્તિ કરતાં આંતતીય અને સર્વોત્તમ ગણાય છે. મહાકવિ વાલ્મિકિ અને વ્યાસ કિ.
રિક સંપત્તિને પ્રાચીન સમયથી ભારે મહત્વ આપતા આવ્યા છે. એ ભારતના જાગ્રત આત્મા છે. તેમણે આપેલાં કાવ્યો ભારતવાસીઓનાં સઘડતરમાં સેંકડો વર્ષથી સતત પ્રેરણા ભારતીય ચિત્ર, કલા, સંગીત, સાહિત્ય, શિલ્પ, સ્થાપત્ય આપી રહ્યાં છે. રામાયણ-મહાભારતનાં પાત્રો ભારતવાસીઓને દરેકમાં માનવમનના ઉચ્ચ ભાવો દષ્ટિગોચર થાય છે, અભિજાત મન પિતાનાં કુટુંબીજનો જેવાં નિકટનાં સ્વજને લાગે છે. સૌંદર્ય પ્રતીત થાય છે. એ જોઈને જગતના સંસ્કાર પ્રેમી એટલાં બધાં એ રાષ્ટ્રના જીવનમાં ઓતપ્ર 1 બની ગયેલાં છે. માનવીઓ સાનંદાશ્ચર્ય અનુભવે છે. આર્ય હદયનાં સર્વોચ્ચ શ્રીમદ્ ભાગવતકથાની પારાયણ દરેક ગ્રામવાસી દર વર્ષે એક ગુણનું દર્શન આપણને સમાજના વિવિધ ક્ષેત્રોમાં સ્પષ્ટ પણે વાર તે અવશ્ય સાં મળે છે. રોજિંદા ભજન વિના તેઓ કદાચ થાય છે. અજંતાના કલામંડપે ભારતીય સંસ્કૃતિનાં સર્વોત્તમ
Jain Education Intemational
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org