Bharatiya Asmita Part 1

SR No.: 005144
Original Sutra Author: N/A
Author: Nandlal B Devluk
Publisher: Yogesh Advertising Service Bhavnagar
Publication Year: 1972
Total Pages: 1228
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 104 MB

Page 871

સ્મૃતિગ્રંથ :
અજબ પૂણય મેળવ્યું
પર પણ ચામાં મા
આવ્યું છે તે જ
નામ પ્યારખાં. એમણે મરીની ગાયકીમાં અજબ પૂણ્ય મેળવ્યું મળેઃ “લાકડું અને ચામડું.' બાલાપ્રસાદજીએ કહ્યું: ‘આ છે હતું. જલતરંગ વાદનને પણ એમને સારો મહાવરો હતો તબલા પર પણ ચામડું મટયું છે છતાં તે આપ લેકેની વચ્ચે
અતિ પવિત્ર સ્થળ કેમ રાખવામાં આવ્યું છે તે જાણે છે ? રઝાહુસેનખાંએ પિતા પાસે ગાયન-વાદન બંનેની તાલીમ લીધી એજ ચામડાને વિધિપૂર્વક ઘડીને તબલા બનાવ્યા ત્યારે એ શુદ્ધ હતી. જ્યારે એમની ઊંમર પંદર વર્ષની થઈ ત્યારે પિતા બે થઈ ગયું. એટલે તબ - જ્યારે એવું શુદ્ધ થાય ત્યારે લા – હસ્તનશીન થયા. એટલે પિતાના વડીલ બંધુઓ લતીફખાં અને
લાવ. મારી વાત સમજાય છે ? હું ખૂબ વિચાર કરીને જ આ મહેમુદખા પાસેથી તાલીમ લેવા માંડી. આગ્રાના બે ઘરાણામાંથી મુસ્લિમ ઉસ્તાદને મંદિરમાં લાવ્યો છું. એટલે એ મુસ્લિમ છે બીજા ઘરાણાની પરંપરામાં તે ઉતરી આવ્યા હતા. ઉપરાંત એ દષ્ટિથી ન જોતાં માનવી છે એ દષ્ટિએ જોશે તે તમારી જયપુર ઘરાણાની તાલીમ મળી હતી. પિતાના મામા નજફખાં ભ્રમ ભાંગી જશે.” અને રજબઅલીખાં પાસે. ત્યારબાદ બિજાપુરના બીન અને સિતાર વાદક અમીરખાં પાસેથી પણ એમને શીખવા મળ્યું હતું.
એમના શબ્દોની ધારી અસર થઈ ને ઉસ્તાદના જલતરંગને
મનમોહક કાર્યક્રમ ત્રણ કલાક ચાલે. લેકના આનંદનો પાર ઝાલાવાડ (રાજસ્થાન) ના ભવાનીસંગ મહારાજે એમને રહ્યો નહિ. તે પછી તેમના દર્શન દેવ શંકર મહાદેવ તથા બોલાવ્યા ને એમના દરબારી ગાયક તરીકે એમણે ત્રણેક વર્ષ ‘વંદે નંદકુમારમ' ગાન સાથે કાર્યક્રમ પૂર્ણ થયા. કામગીરી બજાવી.
એ સંગીતકાર હતા છતાં ફિલસૂફ હતા. એમણે કદી પિતાની ૧૯૯માં અલાહાબાદ સંગીત સંમેલનમાં એમને જલતરંગને આવડતની બડાઈ હાંકી નથી. કાર્યક્રમ જા હતો. એમાં ચાર કલાક જલતરંગ વગાડી સોને ચકિત કરી મૂકયા ને પારિતોષિક અને સમાનપત્ર .
તા. ૨-૧૧-૬૦ ના રોજ ૭૮ વર્ષની બુઝર્ગ વયે તેઓ
એહસ્તનશીન થયા હતા. મેળવવા ભાગ્યશાળી થયા. તે વખતે ઉસ્તાદ ફૈયાઝમાં પણ ત્યાં આવ્યા હતા. તેમણે તેમને વડોદરા આવવા નિમંત્રણ
રવિશંકર આપ્યું ત્યારે વડોદરામાં હોળીના દિવસો દરમિયાન સયાજીરાવ મહારાજના જન્મોત્સવ નિમિત્તે દરબાર ભરાવાનો હતો. નામી એમને જન્મ થયો હતો. બનારસમાં, ઈ. સ. ૧૯૨૦ માં કલાકારો તે પ્રસંગે આવવાના હતા. રઝાહુસેનખાં આવ્યાને તેમના પિતાનું નામ શ્યામાશંકર ચટ્ટોપાધ્યાય. તેઓ સંસ્કૃતના મહાન બે કાર્યક્રમો યોજાયા-દિલરૂબા અને સિતાર વાદનના ત્યાર પછી તે પતિ હતા. એમણે ઈગ્લાંડમાં એમ. એ અને તે પછી બેરીસ્ટરની દિવસે જલતરંગને કાર્યક્રમ યોજાશે તે ઘણે યાદગાર નીવડયા પરીક્ષાઓ પસાર કરી હતી અને મહારાજા સાહેબે ઇનામ આપી એમને રાજ્યના કલાકાર નીમ્યા.
રાજસ્થાનના ઝાલાવાડ માં તેમની નિમણૂક પ્રધાન તરીકે વડોદરામાં નિમણુંક પછી સંગીતના વાઘછંદમાં જલતરંગવાદક થઈ હતી કે તેઓ ઈંગ્લાંડેથી આવ્યા હતા. પણ ત્યાંનું વાતાવરણ તરીકેની કામગીરી સોંપવામાં આવીને એમનું જલતરંગવાદન એને અનુકુળ ન લાગવાથી પ્રધાન પદને ત્યાગ કરી છનિયા ગયા હતા પ્રાણ બની ગયું.
ને ત્યાં ફ્રેન્ચ ભાષાનો અભ્યાસ કરી ત્યાંના વિશ્વ વિદ્યાલયમાંથી
રાજનીતિ શાસ્ત્રના વિષય લઈ તેમણે ડોકટરેટની પદવી પ્રાપ્ત કરી વડોદરા રાજ્યને વાઘછંદને તે વખતે ભારતના નાનાં મોટાં હતી, જીવનના છેલ્લા બે દાયકા તેમણે અમેરિકા ને યુરોપમાં તમામ રજવાડામાંથી આમંત્રણે મળતાં–રઝાહુસેનખાં એમાં સદા વીતાવ્યા હતા. સાથે જ રહેતા
જગ વિખ્યાત નર્તકી મેડમ આના પાવલોવા સાથે એમને ૧૯૪૫ ને અરસાની વાત છે ત્યારે ડાકોરમાં શ્રી રણછોડરાયજીના સ સ બંધ હતો. એક દિવસ તેમણે મિત્ર મંડળીમાં ભારતીય મંદિરમાં શ્રી નરહરિ મહારાજની ભાગવત સપ્તાહ શરૂ થઈ હતી. નૃત્યકળાનું હાઈ સમજાવ્યું. આથી એ અનોખી, નૃત્યકલાનું એક દિવસ રાત્રે તેમના ગુરૂ શ્રી. બાલાપ્રસાદજીએ રઝાહુસેનખાં ને લંડનમાં રસદર્શન કરાવવા મિત્રોએ એમને આગ્રહ કર્યો, એમણે સંગીતને જલસો ગોઠવ્યો હતો. ને તે વાત તેમણે જાહેર કરી પિતાના પુત્ર ઉદયશંકરને એક-બે નૃત્યકલા વિશારદ સહિત લંડન એ સાંભળી લોકોમાં કુતૂહલ થયું. એક પંડિતે પ્રશ્ન કર્યો. બાપજી આવવા જણાવ્યું. આજ સુધી આ મંદિરમાં કોઈ મુસ્લિમ વ્યક્તિ આવી નથી. હવે આજે આપ જેવાના હાથે એ નિયમનું ઉલ્લંધન થશે? બાલા એ સૌને કાર્યક્રમ ૧૯૨૪ માં લંડનમાં રજૂ થયે ને ભારે પ્રસાદજી તખ્ત પર આવ્યાને હાથમાં તબેલે લઈ લોકેને સફળતા મળી મેડમ પાવલેવા એ નૃત્યની તારીફ કરીને પશ્ન કર્યો : મારા હાથમાં શું છે ? “ ઉત્તર મળ્યો ” “ તબેલે” ઉદયશંકર પિતાની નૃત્ય મંડળીમાં સામેલ થાય એ માટે પ્રશ્ન પૂછ; એ શી શી વસ્તુઓથી બનેલ છે ?' જવાબ પ્રયત્ન કર્યો. શ્યામાશંકરે ના પાડી પણ સર વિલ્યમે
Jain Education Interational