Page Text
________________
કશ્મીરી સાહિત્યની ઝલક
શ્રી કૃષ્ણવદન જેટલી
કાશ્મીરી ભાષા ભારત-ઈરાની ભાષા ઉપકુલની “પૈશાચી” એકજ અક્ષર “એમ” વાંચ્યો અને તેને જ મારા હૃદયમાં શાખાની “શિના” ઉપશાખામાંથી જન્મી છે. તેના પર સંસ્કૃત સ્થાન આપ્યું. તેને મેં (મનની) શિલાપર સાફ કર્યો અને સજાવ્યા ભાષાના અધિક પ્રભાવ પડે છે. ચૌદમી સદીથી શિખના હુ પિત્તળ હતી અને હવે) સુવર્ણ બની ગઈ. આવતા સુધી અર્થાત્ મુસ્લીમ રાજ્ય-કાલમાં કાશ્મીર પર ફારસીને પણ પુરતા પ્રભાવ પડશે. શિખાના શાસન કાલમાં (૧૮૧૯-૧૮૪) દીવ વટા દીવર વટા દેવ પથરો, દેવળ પયરે તેમાં પંજાબી શબ્દો પણ સમાયા. ડાગરા રાજ્યકાલથી અંગ્રેજી, હરિ નું છુય વીક વાહ ઉપર નીચે એક સ્વરૂપ હિંદી તથા ઉર્દૂ ભાષાઓ લેકપ્રિય થતાં તે ભાષાઓએ પણ પૂજા કસ કરખ દૂઠ બટા? હઠીલા કાને પૂછરી તું ? કશ્મીરીમાં પિતાના રંગ પૂર્યા છે. પ્રાચીન તેમજ મૌલિક લિપિ, કર મનસતું પવનસ સંગાઠ મન પ્રાણુ સાથ તું ગાંઠ.
શારદા'- ઉત્તર ભારતીય બ્રાહ્મીનો આભ જ છે. આજથી સે વર્ષ પહેલાં કશ્મીરી અાજ લિપિમાં લખાતી હતી. પંજાબમાં
કાશ્મીરીઓને લલ્લેશ્વરીના વાક્યો કંઠસ્થ હોય છે. કાશ્મીરના પ્રચલિત “ટકી” લિપિ સાથે શારદાનું ઘણું સામ્ય છે. કષ્ટવારી હિન્દુ અને મુસલમાન બધાં લલેશ્વરીને ‘લલધદ-લલમાતા કહે છે જમ્મુ પ્રાંતના કિસ્તવાર જિલ્લામાં બોલાતી કાશ્મીરની મુખ્ય ઓલી અથવા હિન્દુ લેાક લલાગેશ્વરી અને મુસલમાન “લલ-આરીફ માની શકાય. પિગલી, ચિરાજી, રામકની કશ્મીરની પેટાબેલીઓ છે. આજે ફારસી અને દેવનાગરી લિપિને ઉપયોગ કાશ્મીરી ભાષા ઘેટાન દેવને-મતિને બલિદાન આપનારને તે કહે છે. માટે થઈ રહ્યો છે.
લઝ કાસિય શીત નિવારિય, લાજ ઢાંકશે, ઠંડી કાઢશે - વિદ્યા અને કલાનું તીર્થ કાશ્મીર પૃથ્વી પરનું સ્વર્ગ ગણાય
તૃન જલ કાન આહાર. ઘાસ પાણી આહાર કરી, છે. તેની પ્રાકૃતિક સુંદરતાએ વિચારો અને કલાકારોને હંમેશા
યિ કમ્પ ઉપદેશ કોય કોણ કહે ઉપદેર્યું આવું ! આકર્ષ્યા છે. આ દેશની ચારે બાજુ છ દેશની સરહદો આવેલી
હતો બટા. છે. એટલે વિવિધ પ્રજાઓ સાથે તેને સંપર્ક રહ્યો છે. દાદર,
દર, અચેતન વટસ સચેતન કી જડ આહાર કરે આ – અભિનવ ગુપ્ત, કહણ, બિહણ અને નાગાર્જુન વગેરે પંડિત
ધુન આહાર
ચેતનનો ? આ ભૂમિ પર વિલમ્યા છે.
તેના ગુરુએ તેને ઉપદેશ આપ્યો હતો કે બહારથી અંતર પુરાણી કશ્મીરી ભાષાને ગ્રંથસ્થ ઉપયોગ તેરમી સદીના કવિ શિતિકંઠના “મહાનય પ્રકાશ” માં મળે છે. તેનું એક ઉદાહરણ અહીં જોઈએ.
શ્વરન દોપનમ, કુનુય વચુન, ન્યબ્રહ દોપનમ, અંદર અચુન”
ખૂન-ખૂન કરાને કુનને વાતખ ખા-ખા કરવાથી કશે પહોંચાશે નહિ ઉતય ઓ વલ્લીન પરમ્પર, દીપમાલા જન અધિકાર ન ખ્યન ગછક અહંકારી નહિ ખાવાથી અહંકારી બનાશે.
ધમિત ધામ ઉદ્યત નિરન્તર, દિક્ષિા પાયવતુ અવિકાર સમય ખ્ય માલિ સમુય આસક, સમાહાર કરે જોઈતું ખાવ તો છતાં કાશ્મીરીની આદિ કવયિત્રી મીરાંબાઈ સમી લલેશ્વરી છે.
સમત્વ પામશે. સુલતાન અલાઉદ્દીનના રાજ્યકાલમાં ચૌદમી સદીના મધ્યમાં ઈ.સ. સોમ ખ્યને ? ૧૩૩૫માં તેને જન્મ થયો હતો. બાર વર્ષની વયે પિપર ગામના તારી.
ખુલશે. એક પંડિત સાથે તેનું લગ્ન થયું અને સસરાએ તેનું નામ “હે પ્રભુ તું બધું જ છે, તે તને શું ભેટ ધરું ! ચેય છુખ પદ્માવતી રાખ્યું. બાર વાર સુધી ધાર્મિક વૃત્તિવાળી લલેશ્વરીએ ય ત હાશિ ના કયા સાસુને ત્રાસ સહન કર્યો. પણ છેવટે તેણે ગૃહત્યાગ કરી કુલગુરુ સિદ્ધ શ્રી કંઠ પાસે દીક્ષા લીધી. લલેશ્વરીના “વાખો-વાકયો” લલ્લેશ્વરી બાદ “નંદષિ” અથવા નુશકે નામે ઓળકાશ્મીરી સાહિત્યની અમર થાપણું છે. પ્રિયસન અને રિચર્ડ ખાતા શેખ – રુદ્દીનવલી (ઈ. સ. ૧૭૭૪-૧૪૩૮) બીજુ કાશ્મીરી ટેપલ તેને અંગ્રેજીમાં અનુદિત કરેલ છે અને હિંદીમાં ગણેશ- કાવ્યશૃંગ છે. એમનું ‘શનામા'-ઋપિનામાં અથવા નરનામા', પુરીના સિદ્ધ શ્રી મુકતાનંદે ઉતાર્યા છે. લલ્લેશ્વરી કહે છે. મેં સદાચાર, ભક્તિ અને જ્ઞાનથી ઓતપ્રેત છે. તેમની માતાનું નામ
Jain Education Intemational
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 005144 |
| Book Title | Bharatiya Asmita Part 1 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Nandlal B Devluk |
| Publisher | Yogesh Advertising Service Bhavnagar |
| Publication Year | 1972 |
| Total Pages | 1228 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 104 MB |