Page Text
________________
ગુજરાતના પ્રાચીન લોકકવિઓ
–શ્રી કેશુભાઈ માનસીંગભાઈ બારોટ
સમસ્ત ભારતના કાવ્ય જગતમાં ગુજરાતે પણ પનેતા સરસ્વતી પૈસે બિન સાસ કહે, કેમ કે જમાઈ હે. પુત્રો આપ્યા છે. કેટલાક કવિએ ગુજરાતમાં જન્મ્યા હોવા છતાં પૈસે બિન પંચનમે, બેઠી કે ઠાર નહિ કવિતામાં તેનું માધ્યમ તે સમયની ભાષા-ખડી હિંદી રાખેલ છે.
પૈસે બિન આઈધર, રાય રેટી ખાય રે ભાષાની ઈમારતમાં સુંદર રીતે સલા ગોઠવનાર સાહિત્યિક- કહે કવિ “કાશીરામ” સુને નર સ્થાને સબ કવિઓ ઉપરાંત આમજનતાની ભાષામાં કાવ્યરચી લેકહદયમાં આગવું આજુકે જમાના માંહી પૈસે કી બડાઈ હે ! સ્થાન પ્રાપ્ત કરનાર લેક કવિઓ પણ આપણે ત્યાં છે. કવિ કેવલ
છેલ્લા પાંચ વર્ષમાં થયેલા કવિએ કબીર, સૂર, તુલસી, રહીમ, અમદાવાદના નાગરબ્રાહ્મણ કેશવરામને પુત્ર જેણે જુનાગઢના દાદુ તેમજ કવિ ચંદ, કવિ ગંગ, નરહરદાન, સ્વરૂપદાસ, કેશવદાસ, નવાબની પ્રશંસામાં “બાબી વિલાસ” ગ્રંથ લખ્યો. તે કવિ કેવલે બિહારી અને રસખાનના કાવ્ય_પ્રવાહો ગુજરાતે ઘણું ભાવથી ઝીલ્યાં ખાન કમાલની પ્રશંસામાં ૫૭ કમાલ જ કરી છે ને? છે. ભલે તેનું મા યમ હિંદ-નજ ભાષા હતી છતાં તે પોતાની
કવિતગુજરાતી ભાષા જેટલાં જ આવકાર પામ્યા છે.
ગંજન કમાલ, ગઢ ભંજન કમાલ - ત્યાર પછી ગુજરાતમાં જે લેક કવિઓ થયા તેમણે પણ ઉપરના
સુરત રસાલ, મન રંજન કમાલ છે કવિનું અનુકરણ કર્યું હોય તેમ લાગે છે.
પ્રીતમે કમાલ, રણછતમે કમાલ અહીં આપણે છેલ્લા ચાર વર્ષમાં થઈ ગયેલા નામી-અનામી
રીતમે કમાલ દેખે, પ્રજાપતિ પાલ છે લેક કવિઓને !.ચય મેળવ. કારણ કે–વા ની મુવે મુવે છે
રાજમેં કમાલ, કાજમેં કમાલ દિલ અનુષ
સાજમેં કમાલ, સદા વેરી શિર સાલ છે રસાળુ ગુર્જરી તારૂં, સાહિત્યરૂ ફાલીને,
ખાગમેં કમાલ, અ૩ ત્યાગમેકમાલ દેખે પત્રો પુષ્પ ફૂલે ચારૂ, પંકાવું પૃથ્વી વિષે.
ખાનહુ કમાલ, સબ બાતમેં કમાલ છે.' કવિ કહયણ.
કવિ કેસરી કે કેશરીસિંહ ડાકોરના વતની. “ છંદ ભાસ્કર” અને “રસચંદ્ર'ના કર્તા સાધુ પ્રોલ-કાઠીઆવાડમાં .ત્રિય જ્ઞાતિમાં જ કવિ કલ્યાણ કવિ મહિમા આ રીતે ગાય છે–
કેશરીસિંહ તેની કવિતામાં સકમ વિના માનવ કાયા .. નિરર્યકતા છપ
આ રીતે સમજાવે છે— દશરથ, બલિ, હરિચંદ્ર, યુવિાર ધર્મ સુહા
કવિતા - ચક્રવત સતત્રત, કવિન કે કહે કહાયે.
આવત હે કામ ચામ, શુકે અનેક દામ ભૂપ વિભાજિત, બેજ, પૃથુરાજ પ્રવીને
હસ્તિ કે અરિય , દાખ તે બિકાવે છે. ઈન્દ્રજીત, શિવરાજ, પાય કવિ પૂજન કીને.
ગડરી કે બાલકો, સુધારી કે કુશાલે રે જિહિ કરી કરી નક, કણા કા .ન્દ્રનું સો કી
કીંગ કે પેનડી, દલગી બનાવે છે “કલ્યાણદેવ' કવિરાજ બીન, યશદાતા દુજા નહિ.
' છીપન કે પેટન મુક્તા અમૂલ્ય હેત કવિ કાશીરામ
મેરા કે પ ા કે કૃ છે કે ચઢાવે છે કુતિયાણાના વતની અને બ્રહ્મભટ્ટ જ્ઞાતિમાં જન્મેલા કવિ
‘સી’ કહત એસે, જાની કે સકલ ચેતા કાશીરામની નજરે જગતમાં પૈસા (ધન) નું કેટલું પ્રાધાન્ય છે
મરે હવે એણસ દો. કરા પડાવે છે. તે આપણે તેના આ કવિત્તમાં જોઈશું–
કવિ ગોપ
"પ્રહ્મભટ્ટ જ્ઞાતિમાં જન્મેલા “હમીરશતક” અને “ કાવ્ય પૈસે બિન બાપ કહે, પુત તો કપુત જો પ્રભાકર' ગ્રંથના રચયિતા કવિ ગેપે કચ્છ-ભુજ પાઠશાળામાં પૈસે બિન ભાઈ કહે, મેરે દુઃખ દાયી છે શિક્ષક તરીકેની સેવા લાંબા સમય સુધી આપેલ. તે શૃંગાર રસની પૈસે બિન કાકા કહે, કેમ કે લતીજા લગે કવિતામાં રાધા-કુછ ને સમરયા માં આમ વાયુવે છે—
Jain Education Intemational
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 005129 |
| Book Title | Gujaratni Asmita |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Nandlal B Devluk |
| Publisher | Yogesh Advertising Service Bhavnagar |
| Publication Year | 1970 |
| Total Pages | 1041 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 50 MB |