Page Text
________________
પ્રતિભાઓ
રંગબેરંગી ગોદડીઓ બનાવી આપી ઘરનું ગુજરાન ચલાવતાં. યુવાનીના ઊંબરે પગ મૂકે ને લગ્ન અંગેની સમજણ આવે ને એ પહેલાં તો ૧૪ વર્ષની કાચી વયે એમનાં લગ્ન લેવાઈ ગયાં. નાનપણમાં સાસરે ગયાં ત્યાં પણ નસીબ બે ડગલાં આગળ હતું. પતિ ગોવિંદલાલની આવકમાંથી ઘરખર્ચ નીકળતું નહીં. સસરા સતત બિમાર રહેતા, ઘરમાં પૈસાની ખેંચ વરતાયા કરતી.
સસરાના ઘરની આર્થિક સ્થિતિ સારી ન હોવાથી તેજીબહેનને પોતાની માતાની જેમ ભરતગુંથણ કામ કરવાનું ભાગ્યમાં આવ્યું. તેઓ માતા પાસે પહેલાં કટાબકામ પેચવર્ક શીખ્યાં. અને પેચવર્કની સાડીના બે નમૂના લઈ રતનપોળના વેપારીને બતાવવા ગયાં ને વેપારીને કામ પસંદ પડે તો કામ આપવા જણાવ્યું. વેપારીને એમનું કામ ગમ્યું. અને સાડી ભરવા આપી. તેજીબહેન એમાં પોતાનો તમામ કલાકસબ નીચોવી સાડી તૈયાર કરી. એમનું કામ અને ભરતકામના વાજબી દામ જોઈને ખુશ થયેલા વેપારીએ એમને એકસામટી ૫૦ સાડીઓ ભરવા આપી. તેજીબહેન તો રાજીના રેડ થઈ ગયાં. જીવનમાં સૌથી મોટું કામ મળ્યું હતું. પછી તો તેજીબહેનનું નામ મોટા વેપારીઓમાં રમતું થઈ ગયું. બહુ જ નજીવી મજૂરી લઈને તેજીબહેને સાડીઓ પર પેચવર્ક કરીને ભરત પણ ભરવા માંડ્યું. પેચવર્કની ચાદરો, ઓશિકાં, સાડીઓ, ડ્રેસ, ચણિયાચોળી, ચાકળા, પડદાના ભાતભાતના નમૂના બનાવવા માંડ્યાં. કામ એટલું બધું વધવા માંડ્યું કે પોતે પહોંચી વળતાં નહીં, એટલે એમની દીકરીઓ અને પુત્રવધૂઓને આ કામ શીખવ્યું. આડોશપાડોશની બહેનોને શીખવ્યું. તેજીબહેન ગૌરવપૂર્વક કહે છે કે ‘આજ સુધીમાં ૫૦૦ દીકરીયું મારી પાસે આ કામ શીખીને સાસરે ગઈ છે અને ત્યાં આ કામ કરીને સ્વમાનથી પોતાની આજીવિકા ચલાવે છે.'
ગુજરાતની લોકકલાને ઊંચા શિખરે બેસાડનાર ગરીબ ઘરનાં ગૃહિણી તેજીબહેને રાષ્ટ્રીય અને આંતરરાષ્ટ્રીય કીર્તિ પ્રાપ્ત કરી પોતાની કોઠાસૂઝનો પરિચય કરાવ્યો છે. સને ૧૯૭૭માં સેન્ટુર હૉટલ મુંબઈમાં, અમદાવાદ અને વડોદરામાં, કુટિર ઉદ્યોગ ખાતાના પ્રદર્શનોમાં, સને ૧૯૮૨માં બ્રિટન ખાતે ઇન્ડિયા ફેસ્ટિવલ, સર્પેન્ટાઈન ગેલેરી ચેટ્ટર કેરાડીફ ખાતે, થર્ડ આઈ સેન્ટર ગ્લાસગોમાં, કાર્ડરાઈટ હૉલ બેટફોટ, તેમજ મેપીન આર્ટ ગેલેરી શેફિલ્ડમાં ટહુંકતા ટેરવાંનો કસબ રજૂ કર્યો છે.
ઇન્દિરા ગાંધી તરફ તેજીબહેનને ભારે આદર હતો. એમણે ઇન્દિરાજીને આપવા માટે કટાબકામનો કલાપૂર્ણ ચાકળો
58
Jain Education International
૪૫૩
તૈયાર કર્યો. ચાકળો પૂરો થતાં પહેલાં ઇન્દિરાજીનું અવસાન થતાં આઘાતની ઊંડી લાગણી અનુભવી. એ પછી સને ૧૯૮૬માં તેજીબહેન દિલ્હી ગયાં અને ચાકળો તથા કટાબકામથી મઢેલી કલાપૂર્ણ સાડી સોનિયા ગાંધીને ભેટ આપ્યાં. રાજીવ ગાંધી તથા સોનિયાએ તેજીબહેનની કલાની પ્રશંસા કરી એમને અભિનંદન અને પ્રમાણપત્ર બંને આપ્યાં.
સને ૧૯૮૭માં અમેરિકાની નેઈમન માક્રોસ નામની સંસ્થા દ્વારા ચિકાગોમાં યોજાયેલ પ્રદર્શનમાં પણ તેજીબહેન ભાગ લઈ આવ્યાં. કેલિફોર્નિયામાં રહેતાં મૂળ ભારતીય એવા સુધાબહેન પેન્નુર દ્વારા તેમણે અમેરિકનોને ભારતીય ભરત અને કટાબકલાનો, પ્રત્યક્ષ નિદર્શન દ્વારા પરિચય કરાવ્યો.
થોડાં વરસો પૂર્વે પ્રગતિમેદાન ખાતે યોજાયેલા આંતરરાષ્ટ્રીય ઔદ્યોગિક મેળામાં તેજીબહેન પોતાની કળા દ્વારા સૌનું આકર્ષણકેન્દ્ર બની ગયેલાં. તેમનો બનાવેલો એક નમૂનો જોઈને નિર્ણાયક સમિતિએ એમને માસ્ટર ક્રાફ્ટમેન'નું બિરુદ આપી એમની ભરપૂર પ્રશંસા કરી પ્રમાણપત્ર આપ્યું. આ પ્રશંસા પામેલો નમૂનો એક જર્મન યુગલે રૂ. ૧૦ હજારમાં ખરીદવાની તૈયારી બતાવી પણ તેજીબહેને તે ન વેચ્યો અને આજે પોતાની પાસે સાચવી રાખ્યો છે. ભારત સરકારે એમને રાષ્ટ્રીય કક્ષાનું પારિતોષિક અને મેરિટ સર્ટીફિકેટ આપી કુશળ કારીગર તરીકે સન્માન્યાં છે.
કટાબકામ એ આપણી પ્રાચીન કલા છે. સૌરાષ્ટ્રના દરજીઓ કપડું વેતરે ત્યારે જે કાપલાંકૂપલાં વડે તેને દરજણો બીજા કપડાં પર ટાંકા લઈ સીવીને ચાકળા ચંદરવા બનાવતી. દરજી કોમની આ કળા હિરજનોમાં પણ પ્રચાર પામી. કટાબકામના કસબી તેજીબહેને આ હસ્તકલાને બદલાતી માંગ અને ફેશનને અનુરૂપ લોકપ્રિય બનાવી.
કટાબકામ કરતાં કરતાં તેજીબહેન સૂરીલા કંઠે લગ્નગીતો અને લોકગીતો ગાય છે એ સાંભળવા એ પણ એક લ્હાવો છે. એમનું ઘર પણ એક નાનકડું સંગ્રહસ્થાન છે. જાતજાતના કટાબકામના ચાકળા ચંદરવા જોતાં જ કવિ દાદનું ગીત હૈયેથી હોઠે રમવા માંડે છે :
હસતાં ભીત્યુંએ ઓલ્યા ચાકળે ચંદરવે, માંડ્યું છાંડ્યુમાં મલકાય ટોડલે ટહુકે છે ટેરવાં.' સને ૨૦૦૪માં તેઓનું દુઃખદ અવસાન થયું.
વધુ ઈ ટ
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 005123 |
| Book Title | Pathdarshak Pratibhao |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Nandlal B Devluk |
| Publisher | Arihant Prakashan |
| Publication Year | 2005 |
| Total Pages | 834 |
| Language | Gujarati, Sanskrit |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 41 MB |