Page Text
________________
૩૯૮
પથપ્રદર્શક ગુજરાત અને ગુજરાત બહાર નહીં. એના વિકલ્પ એવો આશય પણ ખરો કે આગામી પેઢી
તેઓનું અનુકરણ કરીને સન્માર્ગે ચાલે. તેમનાં કાર્યોને આગળ નાગર પ્રતિભાઓ-પથદર્શકો...
ધપાવે અને નામ સાર્થક કરે ! બીજા પણ આશયો હોઈ શકે. નાગરો એટલે નરસિંહ મહેતાના વંશજો. કોઈપણ નાગર
તાત્પર્ય એ વાતનું જ છે કે તેઓ સમાજને કાંઈક આપી જવા વ્યક્તિ એમ કહેવામાં ગૌરવ અનુભવે અને કહે “અમે તો ભાઈ,
માગે છે. સમાજના પથદર્શક બનીને, તે રસ્તે ચાલીને નવી પેઢી નરસિંહ મહેતાની ન્યાતના!”
સમૃદ્ધ બને એ ઇરાદો પણ ખરો. આથી જ તેઓ પથદર્શક નાગરો લગભગ પાંચમી સદીના પ્રારંભે ગુજરાતમાં પ્રવૃત્તિઓ કરતા રહ્યા છે, કરે છે અને કરતા રહેશે જ! આવ્યા એમ આધારભૂત માહિતી કહે છે. નરસિંહ મહેતા તો
સૌ પ્રથમ, આપણી આગલી પેઢીના નાગરોનું પથદર્શન ગુજરાતના. જુનાગઢ-તલાલાના) એટલે નાગરો મૂળભૂત રીતે
જોઈએ. નાગર જ્ઞાતિના દિવંગત દિગ્ગજો મુખ્યત્વે મુત્સદ્દીપણું, ગુજરાતના ગણાયા. આજની સ્થિતિ જોતાં એમ લાગે છે કે
સાહિત્ય, લલિતકલા અને થોડેઘણે અંશે યુદ્ધકલામાં પણ પ્રવીણ નાગરો આખાય ભારતમાં મુખ્યત્વે પશ્ચિમ, ઉત્તર અને મધ્ય
હતા. તેઓ સાચું અને યોગ્ય પથદર્શન કરી ગયા છે. ભારતમાં ફેલાયેલા છે. વિદેશોમાં અને ખાસ કરીને અમેરિકામાં
નરસિંહ મહેતા એટલે આદ્યનાગર અને આદ્યકવિ. કાવ્યને તો નાગર જ્ઞાતિ એટલી હદે હવે સ્થાયી થઈ ગઈ છે કે ત્યાં, તેઓ દ્વારા રચાયેલાં સામાજિક સંગઠનો પણ રચનાત્મક કાર્યક્રમો
લલિતકલા તરીકે બિરદાવીએ તેના કરતાં એક ભક્તિનાં માધ્યમ અને પ્રવૃત્તિઓ કરે છે અને એ રીતે એકબીજાની નીટ રહે છે.
તરીકે મૂલવીએ તો, –ખાસ કરીને નરસિંહ મહેતાના સંદર્ભમાં–
તે વધુ યોગ્ય લાગશે. તેઓ તો પરમાર્થી બનીને જીવ્યા એમ કહી નાગરો માટે કદાચ પદાર્પણનું કોઈપણ ક્ષેત્ર બાકી રહ્યું
શકાય. “વૈષ્ણવ જન તો તેને રે કહીએ” દ્વારા તેઓએ આખા નથી. લગભગ સાતસો આઠસો (૭૦૦-૮00) વર્ષ-પ્રાચીન
વિશ્વને મહામાનવ બનવાનો સંદેશો આપ્યો. તેઓને ન્યાતબહાર સમયથી. જ્યારે આપણા સમાજમાં સંસ્કૃતિ અને સંસાર હજી
મૂક્યા, છતાં, “નાગરોની જીભે સરસ્વતી કાયમ વસેલી રહે” એ બાલ્યાવસ્થામાં હતાં ત્યારે, નાગરોએ સાહિત્ય, સંગીત, લલિત
વરદાન તેઓએ પરમાત્મા પાસે માંગ્યું અને એના પરિણામો આજે કલા, સમાજસુધારણા, (મધ્યકાળના યુદ્ધક્ષેત્રમાં પણ) રમતગમત,
આપણી સામે જ છે. નરસિંહ મહેતાએ લખેલાં અને ગાયેલાં અધ્યાત્મવિદ્યા, રાજકારણ, વહીવટી સેવાઓ અને વહીવટી
પ્રભાતિયાં, ભજનો-સાહિત્યની દૃષ્ટિએ ઊચ્ચ કોટિના છતાં તેમજ સનદી નોકરીઓ, વિ. માં પોતાનું હીર ઝળકાવ્યું છે. જીવન
સમજવામાં સરળ અને અધ્યાત્મનો સંદેશો આપનારાં! પુરુષાર્થનું એકપણ ક્ષેત્ર નાગરવિહોણું નહીં હોય.
મુત્સદ્દીગીરી અને વહીવટી સેવાઓમાં નાગરોનો જોટો નાગરોનાં સંપૂર્ણ નામ અને કાર્યનો ઉલ્લેખ અહીં પ્રસ્તુત કરવાનો પ્રયત્ન કર્યો છે. કદાચ એમ પણ બને કે કોઈક નાગર
અને ગ્રંથકાર, સ્ત્રી કેળવણીના પ્રેરક સ્વ. મણિભાઈ જશભાઈ ઉધમીનો ઉલ્લેખ અહીં જોવા ન મળે! એને માટે અત્યારથી જ
દેસાઈ. (ડૉ. સિતાંશુભાઈ યશશ્ચંદ્ર આ જ પેઢીના છે અને ક્ષમા યાચના!
પરિણામો આપણી નજર સમક્ષ છે) ભાવનગરના શ્રી ગૌરીશંકર સૌ પ્રથમ તો આપણે પથદર્શક નાગરોનું પથદર્શન ઓઝા, શ્રી પ્રભાશંકર પટ્ટણી, શ્રી લલ્લુભાઈ શામળદાસ મહેતા હેતુલક્ષી દૃષ્ટિએ નિહાળવું જોઈએ. તેનો અર્થ કાંઈક આવો કરી અને તેમના પુત્રો શ્રી વૈકુંઠભાઈ મહેતા (જેઓના નામે અખિલ શકાય. (૧) ઈશ્વરે આપેલા આ મહામૂલા જીવનને સાર્થક ભારતીય સહકારી તાલીમ સંસ્થા-પૂનામાં કાર્યરત છે) તથા શ્રી બનાવવા માટે કોઈપણ સર્જનાત્મક પ્રવૃત્તિ કરવી જેથી નવરાશને ગગનવિહારી મહેતા (જેઓ વર્ષો સુધી અમેરિકામાં ભારતના અવકાશ ન રહે અને આવી પ્રવૃત્તિમાં જ જીવન પસાર થઈ રાજદૂત હતા). ગાંધીવાદી, સત્યાગ્રહી, સૌરાષ્ટ્ર રાજ્યના જાય. (૨) ફુરસદનો સમય ગામગપાટા અને આળસ કે મુખ્યમંત્રી તેમજ કોંગ્રેસ પક્ષના રાષ્ટ્રીય અધ્યક્ષ સ્વ. ઉછંગરાય આરામમાં પસાર કરવા કરતાં, સમયનું મહત્ત્વ સમજીને ઢેબર, મધ્યપ્રદેશના માજી મુખ્યપ્રધાન શ્રી ભગવતપ્રસાદ રચનાત્મક પ્રવૃત્તિ કરવી જેમાં આજીવિકા માટેની પ્રવૃત્તિ પણ મંડલોઈ, જુનાગઢના શ્રી ગોકુળજી ઝાલા તથા અમરશી દીવાન, એક સાધન તરીકે મળી રહે. (૩) નાગરો સામાન્ય રીતે, જેનો ઉલ્લેખ ઇતિહાસમાં ઓછો જોવાનો મળે છે, તેવા સ્વભાવે સંતોષી તેથી દ્રવ્યઉપાર્જન પ્રત્યે તેમની આંધળી દોટ ઔરંગઝેબ અને દુર્ગાદાસ રાઠોડ વચ્ચે સમાધાન કરાવનાર શ્રી
Jain Education Intemational
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 005123 |
| Book Title | Pathdarshak Pratibhao |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Nandlal B Devluk |
| Publisher | Arihant Prakashan |
| Publication Year | 2005 |
| Total Pages | 834 |
| Language | Gujarati, Sanskrit |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 41 MB |