Page Text
________________
પ્રતિભાઓ
આકાશવાણીનું રાજકોટ કેન્દ્ર ઇ. સ. ૧૯૫૪માં શરૂ થયું અને સૌરાષ્ટ્રની લોકસંસ્કૃતિનો, ગુજરાતના લો સંગીત તથા ભક્તિસંગીતનો એક જુવાળ ઊઠ્યો એ પહેલાં ગ્રામોફોન રેકોર્ડઝ, દેશી નાટકો અને જાહેર મેળાઓમાં જેઓ ભજનગાનને વ્યવસાય તરીકે સ્વીકારીને જ આગળ વધ્યા હોય એવા દેશી ભજનિકો કે લોકગાયકોએ નામના મેળવી હોય એવાં ઘણાં ઉદાહરણો મળે છે. પણ માત્ર નિજાનંદ ખાતર, ધર્મ કે ભક્તિસાધના ખાતર ભજનગાનમાં મસ્ત રહેનારા કેટલાયે ઓલિયાઓની યાદ આજે રહી નથી. દાસ સતાર, રામ-રતન ભાઈઓ, પાલુભગત, પ્રાંસલાના મકનદાસ બાપુ, ચોરવાડના કિસાભગત કોળી, બાલાગામ ઘેડના કાળા ભગત અને તેમનાં પત્ની (માતાજી), મોહનદાસજી કનેસરાવાળા, મેંદરડા તાલુકાના જીંજુડા ગામના કરસન ભગત અને મીઠીબહેન, ભવનાથ મેળામાં ભજન લલકારનારા સીદી બાદશાહ જેવા ભજનિકો અને વાણીના સર્જકો વિશે, એમના જીવન વિશે વધુ વિગતો નથી મળતી. પરંતુ આકાશવાણીમાં જેમના પરંપરિત ભજનસ્વરો જળવાયા છે એવા દેશી ભજનિકોમાં –
સેવાદાસજી મહારાજ વિ.સં. ૨૦૦૩માં અમર સંત દેવીદાસજીના પરબ આશ્રમમાં માણાવદરની પરબઝૂંપડીના સંચાલક શ્રી સેવાદાસજી મહારાજની મહંત તરીકે નિમણુંક કરવામાં આવી. સેવાદાસજીએ પરબના અધિષ્ઠાતા પદે બિરાજીને ખૂબ જ લોકચાહના મેળવેલી. તેઓ ખૂબ જ સારા ભજનિક હતા. પ્રાચીન પરંપરિત તળપદી ભજનવાણીના જાણકાર હતા. વિ.સં. ૨૦૧૭ના ચૈત્રમાસમાં મહામેળો અને સંત ભંડારાનું આયોજન કરેલું. ગાયોની સેવા, અન્નદાન અને ભજનગાન સિવાય આ ભજનિક સંતને કશો જ રસ નહોતો. વિ.સં. ૨૦૩૯ના ફાગણ વદી આઠમના દિવસે આ સંત ભજનિક વિદાય લીધી. એમનો મોટો રામસાગર હજુ પણ પરબસ્થાનમાં સચવાયો છે.
મોહનલાલ રાયાણી ભાવનગર જિલ્લાના સોનગઢ ગામના વતની હતા. આકાશવાણી રાજકોટનો પ્રારંભ એમના ભજનગાનથી થયેલો. તેમના દ્વારા એકત્ર થયેલી ભજનવાણીનું સંપાદન “સંતસુધા-૧' ઇ. સ. ૧૯૮૯માં જોરાવરસિંહ જાદવ દ્વારા પ્રકાશિત થયું છે. ઇ. સ. ૧૯૪૦ થી ૧૯૮૦ સુધી એમણે સંતવાણીને ગુજરાત અને ગુજરાત બહાર ખૂબ લોકપ્રિયતા અપાવેલી. તેમને હજારો ભજનો કંઠસ્થ હતા.
અભરામ ભગત જેતપુર પાસેના નવાગઢ ગામે માતા લાડુબાઈ ને પિતા કરીમભાઈ મીરાજીને ત્યાં જન્મ. બાલ્યાવસ્થાથી જ ખેડૂતનું
જીવન. માંડમાંડ અક્ષરજ્ઞાન મેળવ્યું ને ગુજરાન માટે તેલની મિલમાં જોડાયા. અકસ્માતે એક પગ કપાયો ને અપંગ બન્યા. બાળપણથી જ ભજન અને ભક્તિસંગીતનો શોખ. કંઠ મધુર. પોતાના કંઠના માધુર્યથી ભજનિકોની મંડળીઓમાં એમનું નામ ગાજવા લાગ્યું, ભજનિક તરીકેની ખ્યાતિ વધવા માંડી. વડોદરા અને અમદાવાદમાં રેડિયો ઉપર તેમનાં ભજનો ખૂબ રજૂ થયાં છે. કોલંબિયા કંપની દ્વારા કેટલીક ગ્રામોફોન રેકોર્ડ પણ બહાર પડેલી. વિ.સં. ૧૯૭૯ ઇ.સ. ૧૯૨૩માં તેમનો જન્મ થયેલો. વડિયા દરબાર સુરગવાળાના આગ્રહથી તેઓ વિ.સ. ૨૦૦૧માં માત્ર એકવીસ-બાવીસ વર્ષની વયે ભજનિક તરીકેની ખ્યાતિ પ્રાપ્ત કરીને વડિયા રહેવા ગયેલા. રેડિયો ઉપર “મૈયા તોરે દ્વારે બાલા જોગી આયો......' એ ભજન ખૂબ જ લોકપ્રિય બનેલું. વિ. સ. ૨૦૦૬ ઇ.સ. ૧૯૫૦માં વડિયા દરબાર સુરગવાળાના આદિવચન અને ગોકુળદાસ રાયચૂરાના આશીર્વચન સાથે ‘ભક્તિસાગર' નામે ભજનસંગ્રહનું સંપાદન કરીને પ્રકાશન કરેલું જેમાં ૧૬૦ જેટલાં લોકપ્રિય ભજનો છે. એ પછી “ભક્તિસાગર’ ભાગ-૨ તથા “શ્રી શારદા ભજન સિંધુ' નામે ભજનસંગ્રહો પણ અભરામ ભગત દ્વારા પ્રકાશિત થયા છે. મુસ્લિમ જ્ઞાતિમાં જન્મેલા ઇબ્રાહિમ, આ અભરામ કે ભગતને ભજનની પ્રેરણા તેમના કાકા હસન મીરાંજીભાઈ જેઓ ખીરસરા ગામના પોલીસ પટેલ હતા તેમની પાસેથી તથા ખીરસરાના ભજનિક શ્રી રામભાઈ વાંક અને ખીરસરાની આજુબાજુના જૂના ભજનિકો પાસેથી પ્રાપ્ત થયેલી.
યશવંત ભટ્ટ માધવપુર (ઘેડ)માં હવેલી સંગીતના જાણકાર એવા નાગેશ્વર ભટ્ટને ત્યાં યશવંતભાઈ ભટ્ટનો જન્મ થયેલો. યશવંતભાઈના નાનાભાઈ હરીશભાઈ પણ સારા ગાયક અને સંગીતકાર હતા. તેઓ સાયગલના સ્વરમાં હૂબહૂ રજૂઆત કરી શકતા. યશવંતભાઈએ માધવપુર છોડીને મુંબઈમાં વસવાટ કરેલો. ગાયક કલાકાર તરીકે મુંબઈના ફિલ્મ જગતમાં તેઓ જાણીતા થયેલા. અમીરબાઈ કર્ણાટકી, પન્નાલાલ ઘોષ, મહમદ રફી, કે.સી.ડે વગેરે ગાયકો સાથે અનેક ફિલ્મગીતો ગાયેલાં. લગભગ તેર જેટલાં વર્ષો તેઓએ પ્લેબેક સીંગર અને સંગીતકાર તરીકે મુંબઈમાં ગાળ્યા. પિતાનું અવસાન થતાં માધવપુર આવ્યા
Jain Education Intemational
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 005123 |
| Book Title | Pathdarshak Pratibhao |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Nandlal B Devluk |
| Publisher | Arihant Prakashan |
| Publication Year | 2005 |
| Total Pages | 834 |
| Language | Gujarati, Sanskrit |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 41 MB |