________________
વિનયશ્રુત
૨૧.
અધ્યયન-૧ : શ્લોક ૮-૯ ટિ ૧૯
આગમ-સાહિત્યમાં ‘વૃદ્ધ શબ્દનો પ્રયોગ અનેક સ્થાનો પર મળે છે. તેનો અર્થ છે–આચાર્ય, તીર્થકર, વીતરાગ, જ્ઞાની, ગુરુ વગેરે વગેરે. બૌદ્ધ-સાહિત્યમાં આ અર્થોની સાથે-સાથે “શાવચપુત્ર'ના અર્થમાં પણ આનો પ્રયોગ થયો છે. મહાત્મા શાક્ય મુનિને જયારે બોધિ-લાભ થયો ત્યારે તેઓ બુદ્ધ કહેવાયા અને તેમનું દર્શન પણ તે જ નામથી ઓળખાવા લાગ્યું. પરંતુ મહાત્મા બુદ્ધ બોલતી વેળાએ પોતાને માટે વિશેષ કરીને ‘તથાગત' શબ્દનો જ પ્રયોગ કરતા હતા.
૧૮. (નિસને...મકૃગુત્તાઈનિરાળ) નિમન્ત ચૂર્ણિ અને વૃત્તિના આધારે આના ત્રણ અર્થ ફલિત થાય છે – (૧) જેનું અંતઃકરણ ક્રોધયુક્ત ન હોય. (૨) જેનો બાહ્યાકાર પ્રશાન્ત હોય. (૩) જેની ચેષ્ટાઓ અત્યન્ત શાંત હોય. બકુનુdif–આના ત્રણ અર્થ મળે છે–
(૧) આગમ-વચન (૨) મોક્ષના ઉપાય (૩) અર્થ સહિત નિગચૂર્ણિકારે નિરર્થક શબ્દના ત્રણ ઉદાહરણ આપ્યાં છે
(૧) ભારતરામાયણ વગેરે. તે લોકોત્તર અર્થથી શૂન્ય છે. (૨) તિત્ય, દવિસ્થ, પાખંડ વગેરે. આ અર્થશૂન્ય અથવા નિરુક્તશૂન્ય શબ્દો છે. (૩) સ્ત્રી-કથા વગેરે. આ મુનિના માટે અનર્થક અથવા અપ્રયોજનીય છે.”
૧૯. ક્રીડા (૬)
આનો સામાન્ય અર્થ છે–ખેલકૂદ, કિલ્લોલ વગેરે, શાન્તાચાર્ય અને નેમિચન્દ્ર આનો અર્થ—અન્યાક્ષરી, પ્રહેલિકા વગેરેથી પેદા થતું કુતુહલ એવો કરે છે. ચૂર્ણિકારે વિકલ્પમાં બંને શબ્દો (હાસં ૬િ)નો સમુચ્ચયાર્થ ‘શ્રીપૂર્વક હાસ્ય' એવો કર્યો છે.”
૧. વૃદ્ધ સૌર વૃદ્ધ સાધવા, ૦ ૨૫. ૨. (૪) Sri Tધ્યયન ચૂળ, go ૨૮: ગર્વ શાનો નિશાનઃ अक्रोधवानित्यर्थः, अत्यन्तशान्तचेष्टो वा । (ख) सुखबोधा, पत्र ३ : निशान्त: नितरामुपशमवान् अन्तः
क्रोधपरिहारेण बहिश्च प्रशान्ताकारतया। 3. (क) उत्तराध्ययन चूर्णि, पृ० २८: अर्थेनयुक्तानि सूत्राण्यु-
पदेशपदानि। (9) વૃત્તિ, પત્ર ૪૬, ૪૭ : સર્વતે-થિત
અર્થ:, .......... ૨ હેય૩૫દેવશયથાશ્ચર્થનાવિન तेन युक्तानि-अन्वितानि अर्थयुक्तानि, तानि च हेयोपादेयाभिधायकानि, अर्थादागमवासि ।
४. बृहद्वृत्ति, पत्र ४७ : मुमुक्षुभिरर्थ्यमानत्वादर्थो-मोक्षस्तत्र
યુfor-૩પ તથા સંતાના ૫. એજન, પત્ર ૪૭ : ૩૫ર્થે વા પધેયમfશ્રી પૂન
यतिजनोचितानि। ६. उत्तराध्ययन चूर्णि, पृ० २८ : न येषामर्थो विद्यत इति
निरत्थाणि..... 'भारहरामायणादीणि' अथवा दित्थो दवित्थो पाखंड इति, अथवा इथिकहादीणि। ૭. (૪) બૃહવૃત્તિ, પત્ર ૪૭ : gિi કન્તાક્ષરિલ
નિરાનનિનિતામ્ (ख) सुखबोधा, पत्र ३ । ८. उत्तराध्ययन चूर्णि, पृ० २९: अहवा जं कीडपुव्वगं हास्यं तद् ।
For Private & Personal Use Only
Jain Education International
www.jainelibrary.org
