________________ 34 ભગવાઇ - 1884 માહણ પાસે એક પણ ધાર્મિક વચન સાંભળી, અવધારી, તુરતજ સંવેગથી ધર્મમાં શ્રદ્ધાળુ બની, ધર્મમાં તીવ્ર અનુરાગથી રંગાએલો તે જીવ ધર્મનો, પુણ્યનો, સ્વર્ગનો અને મોક્ષનો લાલચુ, ધર્મમાં પુણ્યમાં, સ્વર્ગમાં અને મોક્ષમાં રક્ત. ધર્મનો પુન્યનો સ્વર્ગનો અને મોક્ષનો તરસ્યો. તેમાં ચિત્તવાળો, મનવાળો, આત્મપરિણામવાળો અને અધ્યવસિત થએલો, તેમાં તીવ્ર પ્રયત્નવાળો, તેમાં સાવધાનતાવાળો, તેમાં ક્રિયાઓનો ભોગ આપનારો અને તેનાજ સંસ્કારવાળો એ સમયે મરણ પામે તો દેવલોક જાય. માટે હે ગૌતમ ! તે હેતુથી પૂર્વ પ્રમાણે કહ્યું છે. હે ભગવન્! ગર્ભમાં ગએલો જીવ ચતો હોય, પડખાભેર હોય, કેરીની જેમ કુબ્ધ હોય, ઉભેલો હોય? બેઠેલો હોય, કે સૂતેલો હોય? તથા જ્યારે માતા સુતી હોય, ત્યારે સૂતો હોય! જ્યારે માતા જાગતી હોય ત્યારે જાગતો હોય? માતા સુખી હોય ત્યારે સુખી હોય? અને જ્યારે માતા દુઃખી હોય ત્યારે દુઃખી હોય? હે ગૌતમ ! ગર્ભમાં ગએલો જીવ યાવતું-જ્યારે માતા દુઃખી ત્યારે દુઃખી. હવે જો તે ગર્ભ પ્રસવ સમયે માથાદ્વારા, કે પગદ્વારા બહાર આવે, તો સરખી રીતે આવે અને જો આડો થઈને બહાર આવે તો મરણ પામે. (જો કદાચ જીવતો આવે તો) અને તે જીવના કર્મો અશુભ રીતે બદ્ધ હોય, ધૃષ્ટ હોય, નિધત્ત હોય, કૃત હોય, પ્રસ્થાપિત હોય, અભિનિવિષ્ટ હોય, અભિસમન્વાગત હોય, ઉદીર્ણ હોય, અને ઉપશાંત ન હોય, તો તે જીવ કદરૂપો, દુર્વણવાળો, દુગંધવાળો, ખરાબ રસવાળો. ખરાબ સ્પર્શવાળો, અનિષ્ટ, અકાંત અપ્રિય, અશુભ, અમનોજ્ઞ, સ્વરવાળો અપ્રિયસ્વરવાળો, અને અનાદય વચન થાય. અને જો તે જીવના કર્મ અશુભ રીતે બદ્ધ ન હોય તો બધું પ્રશસ્ત જાણવું. યાવતુ-તે જીવ આદેય વચન થાય છે હે ભગવન્! તે એ પ્રમાણે છે, એમ કહી યાવત વિચરે છે. શતકઃ 1 નો ઉદ્દેસો-હનીમુનિદીપરત્નસાગરે કરેલગુર્જરછાયાપૂર્ણ (ઉદ્દેસો-૮) | [85] રાજગૃહ નગરમાં સમવસરણ થયું, અને યાવતુ આ પ્રમાણે બોલ્યા- હે ભગવન્! એકાંત બાળક મનુષ્ય શું નૈરયિકનું, તિર્યંચનું, મનુષ્યનું કે દેવનું આયુષ્ય બાંધે ? અને નૈરયિકનું આયુષ્ય બાંધી નૈરયિકમાં જાય, તિર્યંચનું આયુષ્ય બાંધી તિર્યંચમાં જાય, મનુષ્યનું આયુષ્ય બાંધી મનુષ્યમાં, કે દેવનું આયુષ્ય બાંધી દેવલોકમાં જાય ? હે ગૌતમ ! એકાંત બાલક મનુષ્યનું યાવત્ દેવનું પણ આયુષ્ય બાંધે. તથા નૈરયિકનું આયુષ્ય બાંધી નૈરયિકોમાં, તિર્યંચનું આયુષ્ય બાંધી તિર્યંચમાં, મનુષ્યનું આયુષ્ય બાંધી મનુષ્યમાં અને દેવનું આયુષ્ય બાંધી દેવલોકમાં ઉત્પન્ન થાય. [8] હે ભગવન્! એકાંત પંડિત મનુષ્ય શું નૈરયિકનું આયુષ્ય બાંધે, કે યાવતુદેવનું આયુષ્ય બાંધે અને દેવનું આયુષ્ય કરી દેવલોકમાં ઉત્પનથાય? હે ગૌતમ ! એકાંત પંડિત મનુષ્યનું કદાચ આયુષ્ય બાંધે અને કદાચ ન પણ બાંધે. જો તે આયુષ્ય બાંધે તો નૈરયિકનું, તિર્યંચનું અને મનુષ્યનું આયુષ્ય ન બાંધે. તથા નૈરયિકનું, તિર્યંચનું અને મનુષ્યનું આયુષ્ય બાંધ્યા વિના નૈરયિકમાં, તિર્યંચમાં અને મનુષ્યમાં ન જાય. પણ તે દેવનું આયુષ્ય કરી દેવમાં ઉત્પન્ન થાય. હે ભગવન્! તેનું શું કારણ? હે ગૌતમ! સર્વ એકાંત પંડિત મનુષ્યની માત્ર બે ગતિઓ કહી છે. અંતક્રિયા અને કલ્પોપપત્તિકા. માટે તે હેતુથી હે ગૌતમ ! યાવતુ-દેવનું આયુષ્ય બાંધી દેવમાં ઉત્પન્ન થાય. હે ભગવન્!