________________
અધ્યાય: ૫ સૂત્ર: ૧૧
૪૧
(અધ્યાયઃ૫-સૂત્રઃ૧૧) U [1]સૂત્રહેતુ- આ સૂત્ર થકી પરમાણુના પ્રદેશાભાવને જણાવે છે U [2]સૂત્રમૂળ:-નાળો: U [3]સૂત્રપૃથ- - ગળો: U [4]સૂત્રસારઃ-અણુપરમાણુને પ્રદેશો હોતા નથી. U [5]શબ્દજ્ઞાનઃ
ન - નહીં
મો:-અણને અર્થાત્ પરમાણુ ને U [6]અનુવૃત્તિસિયા : પ્રવેશ: સૂત્ર ૫:૭ પ્રવેશ: શબ્દની અનુવૃત્તિ
U [7]અભિનવટીકા- ઉપરોકત સૂત્રમાં પુદ્ગલોના પ્રદેશોની સંખ્યા ને જણાવી સૂત્રકાર મહર્ષિ સૂત્રમાં તેના અપવાદને કહે છે. અણુ એટલે કે પરમાણુ ને પ્રદેશ હોતા નથી.
મg:- અહીં મળુ શબ્દનો અર્થ પરમાણુ જ સમજવાનો છે. પરમાણુ એટલે પુદ્ગલનો એવો સુક્ષ્મ અવિભાજય અંશ કે જેનું હવે પછી વિભાજન થઈ શકે નહીં અને જે પુગલના સ્કન્ધ થી છૂટો પડેલો હોય. આ રીતે સર્વ પ્રથમ પરમાણમાં રહેલી બે વિશેષતા સમજવી પડશે
(૧)પરમાણુ એ સ્કન્ધ થી છૂટો પડેલો અંશ છે. (૨)તે સ્કન્ધ નો સૂક્ષ્મ અને નિર્વિભાજય અંશ છે.
* ન:-નહી પૂર્વસૂ૭ માંથી પ્રવેશ: શબ્દની અનુવૃત્તિ અહીં લેવાની છે તેમ કરીને જ સૂત્રનો અર્થ સ્પષ્ટ થશે કે અણુને પ્રદેશો હોતા નથી.
વિશેષ - સૂત્રકાર મહર્ષિ સ્વીપજ્ઞ ભાગમાં વિશેષમાં જણાવે છે કે અનાદ્િરધ્યોપ્રવેશો દિ પરમાણુ: | "પરમાણુ ને આદિ નથી,પરમાણુને મધ્ય નથી, પરમાણુ અપ્રદેશ છે.
# પ્રશ્નઃ-શું પરમાણુ ખરેખર અમદેશી છે?
અણુઅર્થાત્ પરમાણુ પોતેજસ્કન્ધનો અવિભાજય, છૂટો પડેલો અને અંતિમ અંશ છે. જો તેના પ્રદેશો છે તેવું કોઈ કથન કરેતો તે પરમાણુ જ રેહશે નહીં.
–પરમાણુ સ્વયં પ્રદેશરૂપ જ છે એટલે કે એક પ્રદેશવાનું છે તેને બીજો ત્રીજો એ રીતે પ્રદેશો હોય જ નહીં. કેમ કે બે કે વધુ પરમાણુ જોડાય તો તે સ્કન્ધ બની જશે અર્થાત અહીં જે પ્રદેશોનો નિષેધ કર્યો છે તે દ્વિતીયાદિક પ્રદેશ ની અપેક્ષાએ સમજવો.
-સારાંશ એ કે પરમાણુને પ્રદેશ હોતા નથી તેનો અર્થ એકે પરમાણુ એકપ્રદેશાત્મક છે. બાકીજો પ્રદેશનો સર્વથા અભાવ એવો અર્થ સ્વીકારીશુ તો પછી પરમાણુ નું અસ્તિત્વ જ
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
