________________
દૃષ્ટાંત ઉપનય
૨૩૭
તેને આવકાર્યો, બધાંને ભોજન પ્રાપ્ત થયું. ત્રીજે દિવસે અમાત્ય પુત્રનો વારો આવ્યો. તેણે બુદ્ધિથી જે પુત્ર જે માતાનો હતો તે માતાને બુદ્ધિપૂર્વક શોધી કાઢી. બુદ્ધિ દ્વારા સર્વેને ભોજનની પ્રાપ્તિ કરાવી. ચોથે દિવસે રાજપુત્રનો વારો આવ્યો. તે વખતે નગરનો રાજા અપુત્રીઓ મરણ પામેલો. અશ્વએ રાજપુત્રને રાજારૂપે અધિવાસિત કર્યો – એ રીતે અર્થોપાર્જન થયું.
૦ આગમ સંદર્ભ :દસ ચૂપૃ ૧૦૪;
દસ નિ ૧૯૧, ૧૯૨ની જ
૦ ઘર્મઘોષ :- (દ્રવ્યાપત્તિમાં દઢ ઘÍત્વ)
ઉજ્જૈની નગરીમાં (ધન) વસુ નામે વણિક્ હતો. તેણે ચંપાનગરી જવા માટે ઉદ્દઘોષણા કરાવી. ત્યારે ધર્મઘોષ નામના અણગાર પણ ધનસુની અનુજ્ઞાથી સાથે ચાલ્યા. અટવીમાં દૂર ગયા ત્યારે ભિન્ન લોકોએ હુમલો કર્યો. સાથે અહીં-તહીં ભ્રષ્ટ થઈ ગયો. તે અણગાર અન્ય લોકોની સાથે અટવીમાં પ્રવેશ્યા. તેઓ મૂળ આદિ ખાઈને પાણી પીતા હતા. તેઓએ નિમંત્રણા કરી, પણ ધર્મઘોષ આણગારે તેનો સ્વીકાર ન કર્યો. કોઈ શિલાલે ભક્ત પ્રત્યાખ્યાન કર્યું. અદીનપણે વેદના સહન કરતા તેમને કેવળજ્ઞાન થયું.
૦ આગમ સંદર્ભઃઆવ.નિ ૧૨૮૧ + વૃક
આવ.ચૂં.ર-પૃ. ૧૫૪, ૧૫૫;
૦ ધનસાર્થવાહ :- (દ્રવ્ય અટવીનું દષ્ટાંત)
વસંતપુર નગર હતું, ત્યાં ધન નામે સાર્થવાહ હતો. તેણે બીજા નગરે જવા માટે ઘોષણા કરાવી. તે સાર્થમાં ઘણાં કાર્પટિક આદિ ભેગા ચાલ્યા. તેઓ પરસ્પર પથિકોના ગુણોનું વર્ણન કરતા હતા. તેમ કરતા ઘણાં કાળે ઇચ્છિત નગરે પહોંચ્યા.
(આ દષ્ટાંતમાં મૂળ કથાને અંતે ઋજુ અને વિષમ અટવીની વ્યાખ્યા અને સ્પષ્ટીકરણ છે. તે મુજબ ઋજુ અટવીમાં ઉપસર્ગો થતા હતા. વિષમ અટવીમાં પરિણામે પહોંચવું સરળ હતું. તેથી વિષમ અટવી પસંદ કરી તેને દ્રવ્ય અટવીનું દૃષ્ટાંત જાણવું)
૦ આગમ સંદર્ભ :આવયૂ.–. ૫૦૯;
આવનિ ૯૦૫ + વૃક
૦ ઘર્મઘોષ :- (સંવેગવિપ્રયોગનું દષ્ટાંત).
મથુરાનો એક વણિક હતો. કોઈ કાળે તેનો સુવર્ણકળશ નાશ પામ્યો, એ રીતે ચારે દિશાએથી વિનાશના સમાચાર આવવા શરૂ થયા. ઊભો થયો ત્યાં ખાનપીઠ નાશ પામી. જમવા બેઠા ત્યાં સોના-રૂપાના ભાજનો નાશ પામવા લાગ્યા. શ્રીગૃહે ગયો ત્યાં જોયું તો નિધાન નાશ પામ્યું. આભારણો પણ ન દેખાયા. જ્યાં વ્યાજે નાણાં મૂકેલા, તેઓએ પણ કહી દીધું કે, અમે તમને ઓળખતા નથી. જે દાસ-દાસી વર્ગ હતો, તે પણ ચાલ્યો ગયો.
