________________
બત્રીશીના સથવારે-કલ્યાણની પગથારે
બનેલા જળવાળું એક મનોહર સરોવર હતું. તેને કિનારે કેટલાક કાગડાઓ રહેતા હતા. તૃષાતુર બનેલા કેટલાક કાગડાઓ સરોવ૨ તરફ ન જતા બીજી બાજુ મૃગજળમાં પાણીની ભ્રાન્તિ પામી એ તરફ ઉપડ્યા. તે વખતે કોકે તેમને સલાહ આપી, ‘એ તો મૃગજળ છે. પાણી જોઈએ છે તો સરોવરમાં જ જાવ' આ સાંભળી કેટલાક કાગડા સરોવરે પાછા ફર્યા અને પાણી પામીને સુખી થયા. જેઓ પાછા ન ફર્યા તેઓ મધ્યાહ્નના સૂર્યતાપથી ક્લાન્ત અને તૃષાતુર થઈ મરી ગયા. આમ ગુણાલય એવો ગુરુગચ્છ એ સરોવર છે. જ્ઞાન-દર્શન-ચારિત્ર એ પાણી છે, ધર્માર્થી જીવો એ કાગડા છે. ગુરુગચ્છથી બહાર થઈ જવું એ મૃગજળ તરફ જવા સમાન છે. સમુદાયમાં દેખાતા અલ્પદોષથી ડરીને સ્વમતિમુજબ ગચ્છ બહાર વિહાર કરી જવાની ઇચ્છાવાળા જે અગીતાર્થો ગીતાર્થોએ વારવાથી પાછા ફરે છે તેઓ જ્ઞાનાદિ સંપત્તિ પામીને સુખી થાય છે, અને જેઓ પાછા ફરતા નથી તેઓ જ્ઞાનાદિ ગુણો રૂપી પાણીથી ભ્રષ્ટ થાય છે અને છેવટે દુઃખી થાય છે. આગમમાં (આચારાંગ સૂ.૧૮૮) પણ કહ્યું છે કે ‘દ્રવ્યથી નમતા પણ કેટલાક જીવો પોતાના સંયમ જીવિતનો વિપરિણામ=નાશ કરી નાંખે છે.'
૨૨૨
તાત્પર્ય એ છે કે તે અગીતાર્થોનું અનુષ્ઠાન જ્ઞાનથી નહિ, પણ મોહથી થયું હોય છે. આવું મોહથી થયેલું અનુષ્ઠાન નિષ્ફળ યા વિપરીત ફલક બને છે. ગુરુ પ્રત્યેનો દ્વેષ વગેરે રૂપ તેવા અતિક્રૂર પરિણામના કારણે નહીં, કિન્તુ અપવાદ સેવનાદિનો ભય હોવાના કારણે એકલવિહારી બનનાર કોક સાધુ કોઈક વસ્તુના ઉત્સર્ગપદે કરેલા નિષેધને સૂત્રથી જાણતો હોવા છતાં અર્થપત્તિથી અપવાદ પદે તેની જે અનુજ્ઞા હોય છે તેને જાણતો હોતો નથી. તેથી અપવાદ પદે અનુજ્ઞાત એવી તે વસ્તુને એ તો નિષિદ્ધ માનતો હોવાથી પોતાનાથી તે સેવાઈ ન જાય એવા
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
