Page Text
________________
(૧)(ચેતાતંત્ર (Nervous system) વિષે પ્રાથમિક માહિતી)
મગજ, કરોડરજ્જુ અને તેમાંથી નીકળતી ચેતાઓ, સ્નાયુઓ તથા અન્ય અવયવો સાથેનું તેમનું જોડાણ – એ આખી કાર્યરચનાને ચેતાતંત્ર એટલે કે “નર્વસ સિસ્ટમ' (Nervous system) કહે છે. મનુષ્ય બીજાં પ્રાણીઓ કરતાં વિશિષ્ટ છે અને ઉત્કૃષ્ટ છે, તેનું કારણ માનવની ચેતાતંત્રની રચના અને તેની પદ્ધતિ છે. ખાસ કરીને મગજનું કૉર્ટેક્સ (મગજની સપાટી પરનું ઝાંખા ભૂખરા રંગનું પડ) જે અતિવિકસિત અને જટિલ છે. જોકે મનુષ્યનાં બીજાં અંગો અન્ય પ્રાણી જેવાં અથવા તેમના કરતાં ઊતરતાં છે પણ કૉર્ટેક્સને લીધે તેને અનન્ય બુદ્ધિચાતુર્ય, તર્કશક્તિ, સ્મરણશક્તિ અને શબ્દશક્તિ પ્રાપ્ત થયેલ છે. આ કોર્ટેક્સમાં આશરે સો અબજ ન્યુરૉન્સ (ચેતાકોષો) આવેલા છે. એક અંદાજ મુજબ સામાન્ય મનુષ્ય પોતાના મગજ પાસેથી તેની શક્તિના આશરે ૩થી ૫ ટકા જેટલું જ કામ લે છે, મધ્યમ મનુષ્ય આશરે ૫થી ૧૦ ટકા જેટલું કામ લે છે પરંતુ જીનિઅસ એટલે કે વિલક્ષણ મનુષ્ય તેનાથી વિશેષ કામ લે છે. આ ઉપરથી સમજાય છે કે મનુષ્ય પોતાના મગજ પાસેથી જેમ વધુ કામ લેતાં શીખે તેમ તે વધુ સર્વોપરી થઈ શકે.
પુખ્ત વયના માણસના મગજનું વજન આશરે ૧૨૦૦થી ૧૪૦૦ ગ્રામ જેટલું હોય છે. આમ આપણું મગજ શરીરના કુલ વજનનો માંડ ૧થી ૨ ટકા જેટલો જ હિસ્સો ધરાવે છે. પણ શરીરને મળતા પ્રાણવાયુનો આશરે ૨૫ ટકા જેટલો પુરવઠો અને ગ્યુકોઝનો ૭૦ ટકા જેટલો ફાળો મગજને વાપરવા જોઈએ છે. નીચી કક્ષાનાં કરોડવાળાં પ્રાણીઓને મગજ જેવું વિકસિત અંગ ન હોવાથી તેમનાં કાર્યો પ્રેરણા-આધારિત હોય છે, તેથી તેમને સંવેદના હોતી નથી, જેમ કે માખી વગેરે. મોટું માથું એટલે બુદ્ધિપ્રતિભા વધારે હોય તેવું નથી, કદ કરતાં મગજની રચના વધારે અગત્યની છે..
મગજની બહારની સપાટી ભૂખરા રંગની છે જેને કોર્ટેક્સ કહે છે અને અંદરની સપાટી સફેદ છે જેને વ્હાઈટ મેટર કહે છે.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 004950 |
| Book Title | Magaj ane Gyantantu na Rogo |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Sudhir V Shah |
| Publisher | Chetna Sudhir Shah |
| Publication Year | 2010 |
| Total Pages | 314 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 12 MB |